راهنمای مطالعه
فیلم دادگاه شیکاگو هفت (The Trial of the Chicago 7)، جدیدترین ساخته‌ی آرون سورکینِ کارگردان، بدون اغراق پرستاره ترین فیلم امسال است. این فیلم نگاهی دوباره به یک ماجرای تاریخی بزرگ می اندازد و دست به بازپروری آن می‌زند. ماجرایی پرفراز و نشیب و پر حادثه و البته پر از لحظات نفس‌گیر که آرون سورکین، با مهارت مثال زدنی خود، آن را حتی در ابعاد بهتری به قاب تصویر کشانده است.
فیلم دادگاه شیکاگو هفت در همان ماه های ابتدایی اکران خود ثابت کرد که می تواند در دل مخاطبان و البته داوران اسکار ۲۰۲۱ جایی برای خودش باز کند. البته انتظاری که داشتیم رخ داد و به قول معروف این فیلم در زمره‌ی فیلم های اسکار پسند قرار گرفت. هر چند که این فیلم در انتها دست خالی مراسم را ترک کرد، اما با رخ دادن این موضوع چیزی از ارزش های فیلم تحسین برانگیز آرون سورکین کم نشد.
در این مقاله از «پاسخ از ما» قرار است نگاهی داشته باشیم به فیلم «دادگاه شیکاگو هفت». در کنار هم، لایه های پنهان این فیلم را کنار خواهیم زد و در اعماق آن به موشکافی دلایلی خواهیم پرداخت، که این فیلم را تا به این حد موفق و محبوب کرده است. با ما همراه باشید.
اطلاعات کلی
پیش از آنکه وارد بحث اصلی و نقد فیلم دادگاه شیکاگو هفت (The Trial of the Chicago 7) بشویم، برای درک بهتر مطلب لازم است تا نگاهی کلی به دست اندرکاران ساخت فیلم بیندازیم:
- نویسنده و کارگردان: آرون سورکین
- تهیه‌کننده: مارک پلت/ مت جکسون/ استوارت بسر/ تایلر تامپسون
- فیلمبردار: فدون پاپامیکائیل
- تدوین‌گر: آلن بامگارتن
- بازیگران: ساشا بارون کوهن/ ادی ردمِین/ یحیی عبدالمتین دوم/ جرمی استرانگ/ جوزف گوردون لویت/ الکس شارپ/ فرانک لانگلا/ ویلیام هرت/ مایکل کیتون/ مارک رایلنس/ دانیل فلاهرتی/ توماس میدلتیچ
بهره‌گیری از گذشته، طعنه‌ای به زمان حال
سال ۲۰۲۰، کمی از قبل از شروع انتخابات در آمریکا، خیابان‌ها پر می‌شود از هزاران معترض. همه به دادخواهی علیه ظلمی که صورت گرفته، به پا می‌خیزند. جوان سیاهپوستی کشته شده و به دنبال آن، جماعتی کثیر دست به اعتراض و عدالت خواهی می‌زنند. آشوب هر طرف را فرا می‌گیرد. مردم و پلیس در برابر هم قرار می‌گیرند. در نهایت، تنها چیزی که باقی می‌ماند، هزاران هزار بدن بی‌جان است. آشوب می‌گذرد، اما تلخی آن از یادها پاک نمی‌شود. امسال که اکنون آخرین نفس‌های خود را می‌کشد، سالی بود پر از حادثه، ، اما به هر حال نقطه‌ی اشتراکی در آن هست که آدمی را یاد گذشته می‌اندازد.
سال ۱۹۶۸، تابستان – می‌گویند که تاریخ، چرخه‌ای است پایان ناپذیر. اتفاقات قدیم مدام تکرار می‌شوند، حال با شکل و نوعی تازه‌تر و مدرن‌تر، اما باطن فقط یک چیز است. در سال ۱۹۶۸ اما چیزی که جان هزاران نفر را ستاند، نه اعتراضات علیه بی‌عدالتی بود، نه یک پاندمی سیاه. فهوای اصلی جریان اعتراضات آن سال، چیزی نبود جز طلح‌طلبی و شعارهای ضد جنگ و ضد نژادپرستی. درست چند ماه بعد از اینکه مارتین لوتر کینگ ترور می‌شود، آتش این آشوب هم حسابی گُر می‌گیرد. مردم به خیابان‌ها می‌آیند و برای توقف نژادپرستی و جنگ ویتنام، دست به دست هم می‌دهند. اما باز هم نتیجه یکسان است. مرگ هزاران هزار انسان بی‌گناه.
هنر ظریف «آرون سورکین»، کارگردان فیلم دادگاه شیکاگو هفت، دقیقا در پس همین موضوع پنهان است. طعنه‌ای بسیار بزرگ، که برای چشم‌های بینا، آشکار، و برای عده‌ی دیگری کاملا پنهان است. مهارت سورکین، این است که با بهره‌گیری از گذشته، به نقد زمان حال (مثلا ریاست دونالد ترامپ) بپردازد.
چرا شیکاگو هفت؟
حال که فهمیدیم آرون سورکین برای ساخت فیلم دادگاه شیکاگو هفت (The Trial of the Chicago 7) از یک واقعیت تاریخی الهام گرفته و دست به بازآفرینی مجدد آن زده، اکنون زمان آن است که در آب‌های عمیق‌تری شنا کنیم و اصلا ببینیم که منظور از «شیکاگو هفت» چیست؟ البته بهتر است که در همین ابتدا به ذکر نکته‌ی مهمی هم بپردازیم. این فیلم ممکن است بخاطر ژانر به خصوصی که دارد، برای بسیاری از مخاطبان چندان جذابیتی نداشته باشد اما چون به دست سورکین ساخته شده، و سورکین هم حسابی در کارش خبره است، ورق برمی‌گردد.
فیلم دادگاه شیکاگو هفت، همانطور که از نامش برمی‌آید، یک فیلم درام دادگاهی است و کل ماجرایی که در طول ۱۳۰ دقیقه‌ی فیلم روایت می‌شود، حول محاکمه‌ی یک گروه هفت نفره از مجرمین می‌پردازد، کسانی که در برابر ظلم و ستم و جور سیستم حاضر دست به رهبری اعتراضاتی گسترده می‌زنند تا آنچه را که فکر می‌کنند حق‌شان است، نه از راه‌های مدنی و طلح‌طلبانه، بلکه با مبارزه در کارزار به دست آورند.
اعتراضات سال ۱۹۶۸، به رهبری گروهی بود هفت نفره، به نام شیکاگو هفت (Chicago 7). این هفت نفر عبارتند از: اَبی هافمن (با بازی ساشا بارون کوهن) و جری رابین (با بازی جِرِمی استرانگ) رهبر و موسسان حزب بین‌المللی جوان یا همان ایپی. دیوید دلینگر (با بازی جان کارول لینچ)، رهبر انجمن جنبش بین‌المللی که البته حدود بیست سال از باقی اعضا بزرگتر بود. تام هیدن (با بازی اِدی ردمِین) و رِنی دِیویس (با بازی الکس شارپ)، رهبران اسبق جنبش دانشجویان خوستار جامعه‌ی دمکرات. به علاوه‌ی دو نفر دیگر که هیچ ربطی به سیاست نداشتند، لی وینر (با بازی نوح رابینز) و جان فراینز (با بازی دنی فلاهرتی). البته باید بابی سیل (با بازی یحیی عبدالمتین)، رهبر حزب پلنگ سیاه را هم به این لیست افزود.
دادگاه شیکاگو هفت، غم‌انگیزتر از دادگاه شیکاگو هفت
هرچند که آرون سورکین در فیلم دادگاه شیکاگو هفت (The Trial of the Chicago 7) دست به بازپروری یک واقعیت تاریخی زده است، اما طبق مدارک و اسناد و شاهدان موجود، آنچه که واقعا در دل روند پنج ماهه‌ی محاکمه‌ی گروه شیکاگو هفت رخ داده، بسیار غم‌انگیزتر و دراماتیک‌تر از چیزی بوده که سورکین آن را به تصویر کشیده.
در طول فیلم شاهد ماجراها و اتفاقات و صحنه هایی هستیم که پیش خود می‌گوییم: «خوب این ها تماما چیزی است که هالیوود برای جذب مخاطب در دل فیلم گنجانده، اما با کمال تاسف باید اعلام کرد که تمامی وقایعی که در طول فیلم به چشم خود می‌بینیم، تماما یک بازنمایی عریان از واقعیت هستند، و نه تخیلات جذب مخاطب هالیوود. اما در کمال ناباوری، همین واقعیت‌های موجود و زننده‌ای که در این فیلم وجود دارد، نه تنها چیزی از ارزش و محبوبیتش کم نکرد، بلکه به نوعی مسبب حضورش در اسکار ۲۰۲۱ نیز شد.
بخش‌هایی از دادگاه واقعی شیکاگو هفت وجود دارد که یا سورکین آن‌ها را در فیلمنامه نگنجانده، یا اینکه به طور تمام و کمال با واقعیت مطابقت نداده، چون غم و درامای موجود در آن به نوعی از تحمل مخاطب خارج بوده و البته این موضوع به هیچ وجه یک نقطه‌ی ضعف نیست. موضوعاتی چون عدم صلاحیت قاضی هافمن (که تشابه نام او با یکی از اعضای شیکاگو هفت، خودش یک کنایه‌ی بزرگ است)، نقطه نظر او درباره‌ی تفاوت نژادی و رنگ پوست (به خصوص درباره‌ی بابی سیل) و وضع عجیب و غریب خود گروه شیکاگو هفت که در اکثر مواقع دادگاه را سخره می‌گرفته‌اند. حتی در موردی شاهد آن بودیم که قاضی هافمن به دلیل اینکه بابی سیل مدام حرف او را قطع می‌کرد، دستور داد تا دهانش را ببندند و او را به صندلی زنجیر کنند، که به نظر من سیاه‌ترین حادثه‌ی این دادگاه، همین اقدام قاضی بوده است.
آرون سورکین، سلطان سبک سیاسی- قانونی
وقتی که پای ژانر سیاسی- قانونی در میان باشد، فقط یک نام است که در ذهن همه نقش می بندد و آن نام، چیزی نیست جز «آرون سورکین». بدون کوچکترین اعتراضی، می‌توان ادعا کرد بهترین کارهایی که در این ژانر دیده‌ایم،به دستان توانای آرون سورکین ساخته شده‌اند؛ به طور مثال، شاهکارهایی چون فیلم استیو جابز (Steve Jobs)، شبکه اجتماعی (The Social Network)، رئیس جمهور آمریکایی (The American President) و چند مرد خوب (A Few Good Men) که بیشترین شباهت را با فیلم دادگاه شیکاگو هفت دارد، دیده‌ایم.
هر کسی که به قول معروف اندکی فیلمباز باشد، بر سر این موضوع اتفاق نظر دارندکه سورکین در اتصال وقایع تاریخی و بیرون آوردن یک داستان تمام عیار از دل آن استاد است. یکی از ویژگی‌های بارز فیلم‌های سورکین، به خصوص فیلم‌نامه‌هایی که می‌نویسند، این است که او همواره به دنبال خلق گفتگوهایی است که به شدت متشنج باشند و تا حدودی نفس مخاطب را در سینه حبس کنند.
اما ایراد وارد به این ویژگی بارز، این است که گاهی اوقات چنین خاصیتی در مکالمه‌های واقعی وجود ندارد، هر چند که از هیجان و جدیت کافی برخوردار باشند.
اما اگر هر خرده‌ای هم بتوان به این مطلب گرفت، باز هم نمی‌شود منکر این قضیه شد که آرون سورکین، چنین سبک و ژانری را خیلی خوب می‌شناسد. به علاوه از ظرافت‌ها و پیچ و خم آن هم به خوبی آگاه است، حال چه بتواند آنطور که مورد انتظار است آن را در فیلم پیاده کند، چه نه. گذشته از تمامی این موارد، توانایی شگفت‌انگیز دیگری که سورکین حسابی در آن قهار است، حفظ تعادل بین کلیشه و داستان‌گویی است؛ بدین معنی که در آثارش سعی ندارد دست به یک نقد سیاسی بزند و دچار شعارزدگی شود، از طرف دیگر، صرفا نمی‌خواهد یک داستان تعریف و بیننده را سرگرم کرده باشد.
پر ستاره‌ترین فیلم ۲۰۲۰
فیلم دادگاه شیکاگو هفت (The Trial of the Chicago 7) فیلم بسیار پرهیاهو و شلوغی است؛ چه از نظر محتوا و داستانی که روایت می‌شود و چه از نظر بازیگران و کاراکترهای موجود. این فیلم بدون شک یکی از پرستاره‌ترین فیلم‌های سال ۲۰۲۰ است، بازیگران مشهور و چیره‌دستی در این فیلم حضور دارند که نشان از انتخابی هوشمندانه و پروسواس دارد. در طول ۱۳۰ دقیقه‌ی فیلم، با تعداد کثیری از همین بازیگران رو به رو می‌شویم که با نهایت توانایی به ایفای نقش خود پرداخته‌اند، طوری که محال است به همین زودی‌ها از یاد و خاطرمان پاک شوند و این موضوع، بدون اغراق از بزرگترین نکات قوت فیلم است.
وقتی فیلم دادگاه شیکاگو هفت را تا به آخر تماشا می‌کنید، برایتان سوال پیش می‌آید که آیا بازیگران دیگری می‌توانستند به جای کاراکترهای فعلی قرار بگیرند؟ آیا گزینه‌های بهتری وجود داشتند؟ پاسخ این سوال به نظر من منفی است. تک تک بازیگران این فیلم، طوری به ایفای نقش پرداخته اند که تصور هر کس دیگری به جایشان غیر ممکن به نظر می رسد. اما چیست رازی که در پس این نقطه‌ی قوت وجود دارد و کلید ورود به اسکار ۲۰۲۱ را در سازندگان آن گذاشته است؟
در اینجا بهترین فیلم های اسکار ۲۰۲۱ را میتوانید مطالعه کنید.
در مورد آن هم می‌توان اینطور مسئله را باز کرد که: هر کدام از بازیگران، نهایت توانایی و علم خود را در این فیلم به کار گرفته‌اند. درست است که حجم داستان و محتوای نمایش داده شده در فیلم بالاست (حتی به جای یک فیلم دوساعته، می‌شد آن را به یک مینی‌سریال تبدیل کرد) و نمی‌توان به عمق شخصیت هر کاراکتر نفوذ کرد و آن را شناخت، اما می‌توان از تیپ‌سازی بهره گرفت. همین تیپ‌سازی شخصیت‌ها باعث شده تا همگی به یاد ماندنی شوند و دل و ذهن مخاطب، به یادگار بمانند.
تدوین، برگ برنده‌ی سورکین
قبل از اینکه برگ برنده‌ی فیلم دادگاه شیکاگو هفت (The Trial of the Chicago 7) را رو کنیم، نکاتی هست که باید بر آن ها نیز اشراف داشته باشیم. اول و مهم تر از همه اینکه این فیلم، پر است از فلش‌بک و فلش‌فورواردهای متعدد، بدین معنی که فیلم به هیچ وجه از یک ساختار خطی و منطقی پیروی نمی‌کند. همین موضوع، باعث پدایدر شدن یک حس دوگانه شده است؛ گاهی اوقات بیننده را گیج و خسته می‌کند، گاهی اوقات هیجان و محبوبیت فیلم را دوچندان می‌سازد.
فیلم دادگاه شیکاگو هفت نسبت به سایر ساخته‌های آرون سورکین، لوکیشن‌های کمتر و محدودتری دارد و خوب البته که این موضوع، دست سورکین را برای موفقیت هر چه تمام تر فیلم بسته است. اینجاست که سورکین باید به فکر راه چاره بیفتد و در صدد جبران این نقص بر آید. سورکین اما کار بلدتر از این حرف‌هاست؛ نتیجه‌اش هم می‌شود اینکه با استفاده از قاب‌بندی‌های دقیق و البته تدوین، جذابیت‌های بصری فیلم را تا آخرین لحظات آن حفظ کرده و مخاطب را روی صندلی میخکوب می‌کند.
برگ برنده‌ی سورکین دقیقا همین مسئله بود. همان طور که پیشتر نیز عنوان شد اگر فیلم دادگاه شیکاگو هفت در هیچکدام از شاخه ها و رشته های اسکار جایزه‌ای را از آن خود نکند، بدون شک در بخش بهترین تدوین و بهترین فیلمبرداری حرف های زیادی برای گفتن دارد. البته این حرف تا حدودی به وقوع نیز پیوست. هر چند که ساخته آرون سورکین موفق نشد هیچ یک از جوایز اسکار ۲۰۲۱ را از آن خود کند، اما حداقل عنوان نامزدی در چندین رشته نظیر همین دو بخش، بهترین فیلمبرداری و تدوین، را به خود اختصاص داد. همین مسئله را هم باید مدیون کار تمیز و با کیفیت «فدون پاپامیکائیل» و «الن بام گارتن» باشیم.
افتخارات و رای منتقدین
فیلم دادگاه شیکاگو هفت در همین اول کار توانست نگاه‌های زیادی را به مت خود برگرداند و توجهات بسیاری از منتقدین را به خود جلب کند و این موضوع، انکار ناپذیر است. به طور مثال، دریافت نمره‌ی ۷٫۸ از وبسایت راتن تومیتوز (Rotten Tomatoes)، یا کسب امتیاز ۷۷ از وبسایت متاکریکیت (Metacritic)، همه‌ی این نمرات و نظرات درخشان، اطمینان ما را از حضور این فیلم در اسکار ۲۰۲۱، بیشتر می‌کردند.
بالاخره اسکار فرا رسید و ما منتظر ماندیم که ببینیم بعد از این همه مدت چشم به راهی و انتظار نتیجه‌ی نهایی چه می شود؟ این فیلم توانست تا مرحله‌ی نامزدی در پنج بخش صعود کند: بهترین فیلم سال، بهترین بازیگر نقش مکمل مرد، بهترین فیلمنامه اورجینال، بهترین فیلمبرداری و بهترین تدوین. هر چند که طرفداران دادگاه شیکاگو هفت بی صبرانه دوست داشتند شاهد جایزه گرفتن فیلمشان باشند، اما در آخر از اینکه این فیلم دست خالی اسکار را ترک کرد، بدون شک ناامید شدند. البته نباید فراموش کرد این که فیلم هنوز هم از درجه یک ترین فیلم های سال به حساب می آید؛ چه جایزه اسکار گرفته باشد و چه نگرفته باشد.
فیلم دادگاه شیکاگو هفت در فستیوال فیلم بفتا، گلدن گلوب و انجمن بازیگران فیلم نیز به مقام نامزدی در بخش ها و عنوان های مختلفی رسید، ولی تنها توانست جایزه بهترین فیلمنامه را در مراسم گلدن گلوب از آن خود کند.
«بیلی گودی‌کونتز» یکی از منتقدان مطرح آریزونا ریپابلیک (The Arizona Republic)، این اثر را چنین توصیف کرده است:
این فیلم به عنوانی فیلمی با سبک جدی، سبک و روان، بسیار غیرمنتظره و جالب توجه است. سورکین برای ساخت فیلم دادگاه شیکاگو هفت به غریزه‌اش اعتماد کرده و راه آن را در پیش گرفته است. البته شاید زندگی‌هایمان طوری شده که هر چیزی را به راحتی باور می‌کنیم و دیگر هیچ چیز برایمان عجیب نیست. به هر روی، این فیلم در بهترین زمان ممکن ساخته و اکران شده است.
لُب کلام!
سورکین فیلم دادگاه شیکاگو هفت (The Trial of the Chicago 7) را هم با قدرت آغاز کرده، و هم با قدرت به پایان رسانده. از قدیم هم می‌گویند، حسن ختام، هر چیزی را به یاد ماندنی می‌کند. این فیلم، یک فیلم کاملا تاثیرگذار است، یک واقعیت تاریخی بازپروری شده، که طعنه‌ای به زمان حال می‌زند و بسیار بامهارت، وضع حال حاضر را هدف می‌گیرد. به علاوه، تعادلی هنرمندانه بین داستان‌سرایی و کلیشه برقرار می‌کند.
در این مقاله از «پاسخ از ما» نگاهی داشتیم به فیلم دادگاه شیکاگو هفت که یک ماجرای تاریخی را روایت می‌کند. این فیلم با روایت متفاوت و خط سیر دلنشینی که داشت، توانست نظر مخاطبان، منتقدان و البته داوران اسکار ۲۰۲۱ را به خود جلب کند. هر چند که در انتها نتوانست جایزه ای از اسکار را به خود اختصاص دهد، اما با این حال، همچنان فیلم دادگاه شیکاگو هفت به عنوان یکی از بهترین فیلم های تاریخ سینما به یاد خواهد ماند.
شما هم نظرات ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید.
تیزر فیلم دادگاه شیکاگو هفت
فیلم بسیار دیدنی، خوش ساخت و پر کششی است.