راهنمای مطالعه
فصل تابستان یکی از چالش بر انگیزترین فصل های سال است و تعداد زیادی از افراد به همین خاطر این فصل را دوست ندارند. مطمئنم که این ادعا صدای مخالفت عده‌ی کثیری را بلند خواهد کرد، اما دلایل بسیاری وجود دارند که باعث می شوند تابستان را دوست نداشته باشیم. تابستان به غیر از گرمای طاقت فرسا و قطعی برق مکررش، چیز دیگری برای دلخوشی من و شما ندارد. در سال ۲۰۲۱ که کرونا سرتاسر دنیا را فرا گرفته، دیگر دل و دماغی برای مسافرت هم باقی نمی ماند. همه‌ی این ها به کنار، موضوعی که من بیش از هر چیز از آن وحشت دارم، بازگشت پشه‌هاست! نیش پشه بدترین چیزی است که می توان در این فصل تجربه کرد.
همه‌ی ما در این مورد با یکدیگر هم دردیم. نیش پشه کابوس تابستانه‌ی همه‌ی ماست و شاید همگی سر این موضوع اتفاق نظر داشته باشیم که خارش نیش پشه عذاب آور و ناخوشایند است. در مقاله‌ی امروز «پاسخ از ما» قصد داریم از حقایق پنهان نیش پشه حرف بزنیم. متوجه شویم که اصلا چرا جای نیش پشه می خارد؟ چرا عده ای برای پشه ها طعمه ی شیرین تری هستند و چرا بعضی از افراد هیچ مشکلی با پشه ها ندارند؟ برای جلوگیری از خارش نیش پشه چه کاری می توانیم انجام دهیم؟ یا اینکه در سفر، چگونه از مزاحمت پشه در امان بمانیم؟ و اگر حساسیت به نیش پشه به سراغمان آمد، چگونه آن را درمان کنیم؟ با ما همراه باشید تا پاسخ تک تک این سوالات را دریابیم.
پشه چطور نیش می‌زند؟
شاید بهتر باشد که این مقاله را با جواب دادن به همین سوال آغاز کنیم. پشه چطور نیش می زند؟ و اینکه چرا پشه تا این اندازه واهمه برانگیز است؟ بدون شک جناب پشه معرف حضورتان هستند و خودتان به خوبی با ایشان آشنایی دارید. چیزی که شاید ندانید، این است که جناب پشه حیات و مماتشان به خون ما بند است! نیش پشه نیز ابزاری است برای بقایش. نیش پشه را شاید خودتان به چشم دیده باشید؛ اندامی ریز و لوله مانند با نوکی همچون سوزن که وارد پوست شده و خون زیر پوست را به داخل می‌کشد.
از همین روی، معمولا پشه آن دسته از نواحی را مورد حمله قرار می دهد که پوست نازک تری داشته باشد؛ از جمله این موارد میتوان به دست ها و پوست صورت اشاره کرد. نوزادان نیز معمولا طعمه‌ی محبوبی در میان پشه ها هستند وکودکان نیز همینطور. معمولا نیش پشه در نوزدان آسیب بیشتری به جای می‌گذارد و مادران همواره از این موضوع ترس و وحشت دارند.
گزیده شدن توسط نیش پشه معمولا حس نمی شود و آسیب اصلی چند ساعتی بعد از آن رخ می نماید. آسیب ناشی از گزیدگی معمولا بین چند ساعت تا چند روز روی پوست باقی می ماند و موجب آزار و اذیت شما می‌شود. لحظه‌ای به خودتان می آیید و می بینید که پوست شما ملتهب شده؛ آن گاه است که خارش نیش پشه نیز آغاز می شود و شما نیز به زمین و زمان ناسزا می گویید! هر چند پشه موجود کوچکی است و عمرش ممکن است از چند ماه تجاوز نکند، اما با همین جثه خُرد و عمر کوتاه، عوارض پوستی، حساسیت ها و بعضی اوقات با انتقال بیماری ها، تابستان را به کام همه تلخ می کند.
سوال اساسی: چرا نیش پشه می‌خارد؟
بزرگترین معضل و مزاحمت پشه در تابستان، علاوه بر صدای دلنوازش به هنگام خواب، خارش نیش اوست. بعضی اوقات ممکن است نیش پشه فقط پوست شما را ملتهب کند و اصلا هم خارش نداشته باشد، اما در بعضی افراد خارش به همراه دارد. ولی اگر فردی دچار حساسیت به نیش پشه باشد، اوضاع خیلی سخت تر از این حرف ها خواهد بود. خارش نیش پشه در افرادی که حساسیت دارند، همان کابوسی خواهد بود که تا الان درباره اش حرف می زدیم. در چنین مواقعی تورم، کهیر، خارش بسیار، بعضا سوزش و حتی زخم می تواند خواب و خوراک فرد را تحت تاثیر قرار دهد. اما علت خارش نیش پشه چیست؟
محال است کسی تا به امروز نیش پشه را تجربه نکرده باشد، اما همان طور که گفتیم، اثر نیش پشه در افراد مختلف متفاوت است. زمانی که پشه شروع به گزیدن می‌کند، علاوه بر مکیدن خون شما، مقداری از بزاق خودش را نیز به محل گزیدگی وارد می‌کند.
بزاق پشه حاوی مقداری پروتئین و ماده‌ی ضد انعقاد است. وقتی این پروتئین وارد بدن شد، بلافاصله سیستم ایمنی تحریک می شود و به عنوان یک ماده‌ی خارجی پادتنی به اسم هیستامین برای مبارزه با همان پروتئین آزاد می‌کند. هیستامین کمک می‌کند که گلبول های سفید خون راهشان را به سمت محل آسیب دیده پیدا کنند.
خارش نیش پشه و التهاب و تورم ناشی از آن تماما تحت تاثیر هیستامین به وجود می آیند. جالب است بدانید که وقتی فردی برای اولین بار نیش پشه را تجربه می‌کند، معمولا نه خارشی را احساس می‌کند و نه هیچ گونه تورم و التهابی را؛ دلیلش نیز این است که بدن هنوز راهکاری را برای عکس العمل به نیش پشه پیدا نکرده است. از طرف دیگر، اگر فردی برای مدتی طولانی در معرض نیش پشه باشد، ممکن است بدنش نسبت به آن مقاوم شود و مجددا هیچ خارش یا التهابی را تجربه نکند.
عوارض نیش پشه
همان طور که در بخش پیشین عنوان کردیم، خارش نیش پشه، التهاب و تورم از شایع ترین مشکلاتی هستند که پشه ها عامل به وجود آوردنشان هستند. هر شخصی ممکن است این موضوع را تجربه کرده باشد. همچنین، بیان کردیم که نیش پشه در هر شخصی اثر متفاوتی دارد و این اثر با سیستم ایمنی بدن فرد ارتباط مستقیمی دارد.
عوارض نیش پشه معمولا در نوزادان و کودکان بیشتر است و
افرادی که دچار آلرژی و یا نقص سیستم ایمنی بدن هستند نیز باید نیش پشه را جدی بگیرند؛ زیرا واکنش آن ها به این گزیدگی بسیار فراتر از یک خارش ساده خواهد بود.
اما عوارض نیش پشه محدود به همین خارش نیست. نیش پشه می تواند عاملی برای انتقال انواع و اقسام باکتری ها، ویروس ها و همچنین بیماری ها باشد. همان طور که پیشتر ذکر شد، به هنگام گزیدگی، مقداری از بزاق پشه نیز وارد بدن ما می شود و همین بزاق می‌تواند دردسرهای زیادی برای ما ایجاد کند؛ به طور مثال، بیماری مالاریا بلایی بود که از طریق پشه ها به انسان سرایت کرد. تب زرد، تب دنگی و ویروس نیل غربی نیز از دیگر بیماری هایی هستند که ممکن است توسط گزیدگی پشه به انسان منتقل شوند.
پیشگیری از نیش پشه در محیط
اگر بخواهیم راستش را بگوییم، احتمال اینکه از نیش پشه و عوارض پس از آن در امان بمانید، بسیار اندک است. اما باز هم با این حال، میتوان با استفاده از چند راهکار ساده، به نوعی از نیش حشره پیشگیری نمود. این راهکارها به خصوص وقتی که به سفر می روید یا اینکه می‌خواهید یک روز را در دامان طبیعت بگذرانید، بسیار به کارتان خواهد آمد، چرا که هیچ کس دوست ندارد که در زمان سفر مدام خودش را بخاراند!
برای پیشگیری از نیش پشه می‌توانید موارد زیر را انجام دهید:
از لوسیون دفع حشرات استفاده کنید
انواع کرم ها، اسپری ها و لوسیون های دفع حشرات را می توان از داروخانه ها خریداری کرد. این لوسیون ها با بویی که از خود متصاعد می‌کنند، کمک شایانی به دفع نیش پشه خواهند کرد. می توان از آن ها در نواحی مستعد و آسیب‌پذیر مثل دست ها، پاها، سر و گردن استفاده نمود. البته توجه داشته بشید که ممکن است کمی بوی ناخوشایند داشته باشند. به علاوه، سعی کنید از لوازم آرایشی نیز کمتر استفاده کنید، زیرا پشه ها به بوی آن ها بیشتر توجه نشان می دهند.
ویتامین B1 مصرف کنید
با مصرف این ویتامین، بوی بدن شما تغییر خواهد کرد. این بو شما را از شر نیش پشه و عوارض آن خلاص خواهد نمود. با مصرف این ویتامین می‌توانید در طول مدت سفر خود با خیال راحت به گشت و گذار بپردازید. البته توجه داشته باشید که نباید در مصرف این ویتامین زیاده روی کرد. همچنین، توجه داشته باشید که معمولا برای پیشگیری از بیماری هایی که ممکن است توسط نیش پشه یا سایر حشرات به انسان منتقل شود، تزریق برخی از واکسن ها پیش از مسافرت ضروری است.
از مناطقی که احتمال وجود پشه در آن بیشتر است، دوری کنید
هر جایی که آب راکد وجود داشته باشد، پشه ها فرمانروایی خواهند کرد. در اطراف استخرهای روباز و راکد، زمین‌های باتلاقی، تالاب ها و رودخانه ها از جمله مناطقی هستند که احتمال وجود پشه ها در آن بسیار است. لذا سعی کنید به هنگام پیک نیک و گردش در طبیعت، از این مناطق دوری کنید. علاوه بر این، فراموش نکنید که به هنگام اتراق در شب، از نور مهتابی استفاده نکنید، زیرا این نور پشه ها را بیشتر به خود جذب می‌کند. اگر در فضای بسته می مانید، برای جلوگیری از نیش پشه سعی کنید به هنگام شب درها و پنجره ها را ببندید.
به پوشش خود توجه کنید
اگر دچار حساسیت به نیش پشه هستید و دوست ندارید خارش و التهاب آن را تجربه کنید، می توانید با تغییر پوشش خود نسبت به پیشگیری از نیش پشه اقدام نمایید. شلوارک نپوشید. تیشرت را هم بی‌خیال شوید. شاید گرما کمی اذیت کند، اما خارش نیش پشه آزاردهنده تر است. به علاوه توجه داشته باشید که پشه ها معمولا فعالیت خود را به هنگام غروب و شب آغاز می‌کنند، پس شاید بهتر باشد از گردش در این ساعات خودداری کنید.
جلوگیری از گزش و نیش زدن پشه در نوزادان و کودکان
همان گونه که پیشتر نیز اشاره شد، معمولا عوارض نیش پشه در نوزادان و کودکان بیشتر است، زیرا هم مقاومت کودکان کمتر بوده و هم اینکه طاقت آن ها در برابر خارش نیش پشه کمتر است. از همین روی، کودک در زمان گزیدگی معمولا کلافه می شود، مدام خودش را می‌خاراند و التهاب و تورم نیش را بدتر می‌کند. حتی ممکن است کودکان باعث ایجاد زخم بر روی پوست خودشان نیز بشوند. همچنین، چون سیستم ایمنی بدن کودک نیز ضعیف است، احتمال ابتلا به بیماری نیز در او افزایش یابد. به همین دلایل، توجه به نیش پشه در کودکان، از اهمیت بیشتری برخوردار است.
اولین قدم به هنگام کاهش عوارض نیش پشه در نوزادان یا کودکان این است که عوامل محرک را از بین ببرید. برای کاهش التهاب نیش پشه اقدامات زیر را انجام دهید:
- سعی کنید محل آسیب را خنک نگه دارید؛ گذاشتن یخ می‌تواند بسیار موثر باشد.
- لباس کودک را در آورید و بگذارید محل التهاب در معرض هوای آزاد باشد.
- از لوسیون های کاهش التهاب و خارشی استفاده کنید که مخصوص کودکان و نوزادان هستند.
- به دست نوزاد دستکش بپوشانید تا محل التهاب را بیشتر تحریک نکنید.
- به هنگام خواب نوزاد، او را در داخل توری های محافظ قرار دهید.
- در فصولی که احتمال گزیدگی توسط پشه زیاد است، به هنگام بیرون رفتن، لباس مناسبی تن نوزادتان کنید.
- توجه داشته باشید که استفاده از اسپری های ضد پشه برای دور ماندن نوزادان کوچکتر از ۲ ماه از نیش پشه اصلا توصیه نمی شود. وقتی کودک بزرگتر شد میتوان برای راندن حشرات اسپری ها و یا پمادهای مخصوص دفع پشه را برای او مصرف کرد.
درمان خارش و التهاب نیش پشه
حال که عوارض نیش پشه و البته راه های پیشگیری از آن را آموختیم، اکنون وقت آن است که با روش های بهبود نیش پشه نیز آشنا شویم. برای درمان خارش نیش پشه می توان راهکارهای بسیار خوبی را حتی در خانه انجام داد و خارش و التهاب نیش پشه را نیز تا حد زیادی تسکین داد.
می توان روش های زیر را برای درمان نیش پشه در پیش گرفت:
استفاده از الکل مالشی در محل التهاب
استفاده از الکل مالشی یکی از موثرترین راه ها برای درمان التهاب نیش پشه است. بلافاصله بعد از اینکه علائم گزیدگی شروع شد، محل التهاب را به وسیلهی این الکل مالش دهید. این کار خارش را تا حد بسیاری تسکین می‌دهد. اما دقت کنید که استفاده‌ی بیش از اندازه از الکل مالشی می‌تواند خطر آفرین باشد.
استفاده از عسل در محل التهاب
عسل هم ضد عفونی‌کننده است و هم ضد باکتری. به علاوه، عسل در بهبود سریع زخم نیز بسیار موثر است. استفاده از عسل در محل نیش پشه می‌تواند خارش و التهاب را کاهش داده و از بروز مجدد علائم جلوگیری کند. البته توجه داشته باشید که عسل را در بیرون از خانه استفاده نکنید، زیرا بدتر باعث جلب توجه حشرات می شود.
استفاده از چای کیسه ای سرد
چای کیسه ای خواص ضد التهابی فراوانی دارد و برای رفع التهاب چشم بسیار استفاده می شود. از این خاصیت برای کاهش عوارض نیش پشه نیز میتوان بهره برد. بدین منظور، یک چای کیسه‌ای را برای مدت اندکی در آب فرو برده و بعد در یخچال قرار دهید تا خنک شود. سپس، بر روی محل التهاب قرار دهید.
استفاده از ریحان
ریحان با ترکیبات شیمیایی خود می‌تواند به سرعت خارش نیش پشه را از بین ببرد. برای این کار، دو فنجان آب و حدود ۱۵ گرم ریحان را دم کنید. سپس، اجازه دهید خنک شود. بعد از آن، یک پارچه‌ی تمیز را در محلول فرو برده و بر روی محل التهاب قرار دهید. برای التهابات شدیدتر، می‌توانید ریحان را اندکی له کرده و به صورت ضماد روی پوست قرار دهید.
استفاده از قرص آنتی‌هستامین ساده
همان طور که پیشتر نیز عنوان شد، التهاب و خارش نیش پشه در اثر ترشح هیستامین در بدن رخ می دهد. استفاده از یک قرص آنتی هیستامین ساده نیز می‌تواند علائم نیش پشه را تا حد زیادی کاهش دهد. علاوه بر قرص، استفاده از لوسیون های آنتی‌هیستامین هم می‌تواند موثر باشد.
استفاده از پمادهای حاوی لیدوکایین یا بنزوکایین
لیدوکایین و بنزوکایین در اصل برای بی حسی موضعی به کار می روند، اما می توان از آن ها برای کاهش التهاب و خارش نیش پشه نیز استفاده کرد. استفاده از پمادهایی که حاوی این دو ماده هستند هم می تواند اثر خوبی در روند درمان شما داشته باشد، اما توجه کنید که اثر این پمادها موقتی است.
استفاده از آلوئه ورا
آلوئه ورا یک ضد التهاب طبیعی است و خواص شگفت انگیزی دارد. استفاده از آلوئه ورا در محل نیش پشه می تواند بلافاصله عوارض را کاهش داده و خارش را از بین ببرد.
استفاده از کورتیکو استروئیدهای ملایم
پمادهایی که حاوی کورتیکو استروئید هستند، می‌توانند برای درمان خارش نیش پشه بسیاز مفید باشند. اما توجه داشته باشید که نباید از این پمادها بر روی زخم و یا پوست صورت استفاده کرد. به علاوه، استفاده طولانی مدت از آن ها نیز باعث بروز آکنه شود، رشد موهای زائد را در آن ناحیه را به طور غیرطبیعی افزایش دهد، موجب وخامت سلامت پوست شده و التهابات را بیشتر کند.
استفاده از عصاره رقیق سیر
سیر هم ضد ویروس است و هم اینکه درمان زخم را تا حد چشمگیری سرعت می بخشد. استفاده از پمادهایی که دارای عصاره‌ی سیر هستند، برای درمان نیش پشه بسیار مفید خواهند بود. توجه داشته باشید که اگر به صورت مستقیم از سیر بر روی پوستتان استفاده کنید، خارش و التهاب محل گزش شما افزایش می یابد. در عوض می‌توانید سیری را له کرده و عصاره‌ی آن را با روغن بادام یا نارگیل مخلوط کنید و بر روی محل نیش پشه بمالید.
سوالات متداول
پشه به هنگام گزیدن، نوعی پروتئین وارد بدن می‌کند. بدن برای دفع این پروتئین ماده‌ای به اسم هیستامین ترشح می‌کند و علت بروز خارش نیش پشه نیز ترشح همان هیستامین در بدن است.
خارش، التهاب و در موارد حاد کهیر و حتی زخم از عوراض گزش پشه هستند. این عوارض در کودکان و نوزادان بیشتر است. به علاوه، نیش پشه ممکن است ناقل انواع ویروس ها و بیماری ها نیز باشد.
استفاده از لوسیون و یا اسپری ضد حشرات، مصرف ویتامین B1، دوری از مناطقی که تولید مثل پشه در آن زیاد است و پوشیدن شلوار و لباس آستین بلند می‌تواند در پیشگیری از نیش پشه موثر باشد.
استفاده از الکل مالشی، عسل، چای کیسه ای سرد و یا دم کرده، ضماد ریحان، قرص و یا پماد آنتی هیسامین، پماد لیدوکایین، آلوئه ورا و یا عصاره رقیق سیر می‌تواند در درمان خارش و التهاب بسیار کارآمد و مفید باشد
خمیردندان حاوی عصاره نعناع هم برای درمان نیشه پشه خوبه.ولی ازخمیردندون های ژله ای استفاده نکنید