راهنمای مطالعه
چطور سبزه عید بکارم؟ این سوالی است که پیش از فرا رسیدن عید ذهن بسیاری از بانوان را به خود مشغول می‌کند و گاها آنها را به دردسر می اندازد، چون از یک طرف باید سبزه عید بکارند و به آن رسیدگی کنند و از طرف دیگر ماه اسفند زمان خانه تکانی، نو کردن رخت و لباس و آمادگی برای سال جدید است و خانم ها باید تا قبل از شروع سال جدید تدارکات لازم را ببینند.
برای مطالعه بیشتر در مورد کارهای قبل عید به مقاله کارهایی که باید قبل از عید نوروز انجام دهیم مراجعه کنید.
امسال هم با توجه به همزمانی سال نو و قرن جدید، شور و اشتیاق مردم برای مهیا کردن وسایل مورد نیاز برای سفره هفت سین نیز مضاعف شده. با اینکه خیلی از افراد وسایل سفره هفت سین را خریداری می کنند، اما خیلی ها ترجیح می دهند تا سبزه سفره هفت سین را با دستان پر مهر خودشان پرورش دهند!
کاشت سبزه عید یکی از رسوم دوست داشتنی و باستانی ما ایرانیان است که روح سر زندگی و نشاط را در خانه ها جاری می سازد. بیشتر اوقات، سبزه سفره هفت سین با دستان هنرمند بانوان خانه دار کاشته می شود، اما برخی آن را از دوستان و آشنایانشان هدیه می‌گیرند و عده ای نیز سبزه های آماده را از بازار خریداری می نمایند.
حال اگر شما نیز علاقه دارید با طرز درست کردن سبزه سفره هفت سین بیشتر آشنا شوید، در ادامه این مطلب از «پاسخ از ما» ما را همراهی کنید.
تاریخچه سبزه عید نوروز
سبزه هفت سین یکی از اصلی ترین اجزای سفره عید است و از گذشته تا به اکنون مردم هنگامی که به روزهای پایانی سال نزدیک می شوند، در تکاپو می افتند تا سبزه عید خود را آماده کنند. و اما تاریخچه پیدایش سنت کاشتن سبزه چه بوده؟ در گذشته های دور رسم بر این بوده که بیست و پنج روز قبل از فرا رسیدن عید نوروز در کاخ شاهان با استفاده از آجرهای خام دوازده ستون درست می کردند و بر روی هر یک از این ستون ها یک نوع غله می کاشتند. به عقیده مردم آن روزگار، اگر سبزه ها به خوبی رشد و نمو پیدا می کرد، آن سال برایشان، سالی پر از نعمت و برکت بود.
از جمله دانه هایی که بر روی این خشتها کاشته می شدند می توان به دانه های گندم، لوبیا، برنج، عدس، ارزن، باقلا، کنجد و نخود اشاره کرد. روز ششم عید نوروز این غلات را می چیدند و به نشان برکت در تالارهای قصر پخش می کردند.
برخی از افراد هم به نماد شعارهای سه گانه زرتشت «گفتار نیک، کردار نیک و اندیشه نیک» سه سبزه در سفره هفت سین خود قرار می دادند. همچنین، مردم سه غله مهم، ارزن، جو و گندم، که جزو غذاهای اصلی مردم بود، را برای داشتن سالی پر خیر و برکت سبز می کردند.
چه موقع سبزه عید بکاریم؟
برای کاشت سبزه عید می توان از بذرهای متنوعی استفاده کرد، که هر کدام شکل و رنگ منحصر به فرد خود را دارد، البته برای کاشتن هر کدام از این بذرها باید زمان خاصی را در نظر گرفت؛ به عنوان مثال، عدس را باید از ۱۵ اسفند کاشت، شنبلیله و ارزن را ۱۶ اسفند، ماش ۱۸ اسفند، گندم ۲۰ اسفند و خرفه و شاهی را ۲۲ اسفند. همچنین، سبزه ی آفتابگردان هم برای جوانه زدن و رشد و نمو به ۱۵ روز زمان نیاز دارد. ضمنا بذر این گیاه را باید در زمستان آماده کرد، چون نسبت به گرما حساس است.
اما در این میان هم سبزه های خاصی وجود دارند، که درست کردنشان دشواری چندانی ندارد و به سادگی میتوان آنها را تهیه کرد؛ سبزه تهیه شده از ترکیب بذرهای خاکشیر، خرفه و منداب از جمله این موارد میباشد که میتوان از ۲۴ اسفند برای کاشت آن اقدام کرد. منداب سبزه سرخ رنگی را به وجود می‌‌آورد و بذرهای خرفه و خاکشیر سبزه سبز رنگی را ایجاد می کند. وقتی بذر منداب با بذرهای خرفه و خاکشیر ترکیب شود، ترکیب رنگی جالبی را ایجاد می‌کند. در واقع، میتوان با سبزه‌ی سرخ رنگ منداب قلب زیبایی را در میان سبزی سبزه ی خاکشیر ایجاد کرد و به زوج های جوان هدیه کرد.
در ادامه در جدول زیر شما با زمان مناسب برای کاشت انواع بذر سبزه عید مانند زمان کاشت سبزه عدس، ارزن، ماش، شاهی و… آشنا خواهید شد:
نوع بذر زمان مناسب کاشت بذر مدت زمان خیساندن بذر
ذرت : ۱۰ اسفند ماه ۴۸ تا ۷۲ ساعت
هسته لیمو، پرتقال یا نارنج : ۱۰ اسفند ماه ۴۸ تا ۷۲ ساعت
عدس : ۱۵ اسفند ماه ۱۰ تا ۱۸ ساعت
شنبلیله : ۱۶ اسفند ماه ۶ تا ۸ ساعت
ارزن : ۱۶ اسفند ماه ۶ تا ۸ ساعت
ماش : ۱۸ اسفند ماه ۱۰ تا ۱۸ ساعت
گندم : ۲۰ اسفند ماه ۱۰ تا ۱۸ ساعت
خرفه : ۲۲ اسفند ماه ۶ تا ۸ ساعت
شاهی : ۲۲ اسفند ماه ۱۰ تا ۱۸ ساعت
یونجه : ۲۲ اسفند ماه ۶ تا ۸ ساعت
تربچه : ۲۲ اسفند ماه ۶ تا ۸ ساعت
کنجد سیاه : ۲۲ اسفند ماه ۶ تا ۸ ساعت
سویا : ۲۲ اسفند ماه ۱۰ تا ۱۸ ساعت
آفتابگردان : اسفند ماه ۱۰ تا ۱۸ ساعت
مدت زمان لازم برای جوانه زدن انواع بذر
۱- بذرهایی که باید مدت ۶ تا ۸ غرقاب شوند عبارتند از:
الف) کنجد که پس از یکی دو روز جوانه می زند
ب) ارزن ۳ تا ۴ روز زمان جوانه زنی نیاز دارد
ج) یونجه پس از ۵ تا ۶ روز جوانه می زند
د) شنبلیله برای جوانه زنی بین ۳ تا ۴ روز زمان احتیاج دارد
۲- دانه هایی که لازم است بین ۱۰ تا ۱۸ ساعت غرقاب بمانند:
الف) آفتابگردان به ۱ تا ۲ روز برای جوانه زدن زمان نیاز دارد
ب) جوانه زنی عدس بین ۳ تا ۵ روز طول می‌کشد
ج) گندم بین ۲ تا ۳ روز زمان برای جوانه زدن نیاز دارد
د) شاهی پس از ۳ تا ۴ روز جوانه می زند
و اما موضوع اصلی:
چطور سبزه عید بکاریم؟
از بذر های مختلفی مانند عدس، گندم، ماش و… برای درست کردن سبزه عید استفاده کرد. علاوه بر این، با کمک بذرهای ظریف و لعاب داری مثل خاکشیر هم میتوان سبزه های زیبایی با طرح های متفاوت کاشت. هسته تلخ مرکبات خوش طعمی هم که میل میکنید، گزینه مناسبی برای کاشتن سبزه عید هستند، اما زمانی نسبتا طولانی برای کاشت این نوع سبزه ها مورد نیاز است.
برای درست کردن سبزه مرکبات از ۳۰ بهمن و یا اوایل اسفند میتوان اقدام کرد. می توان به سبزه های مرکبات رسیدگی کرد تا تبدیل به درختانی تنومند بشوند و از میوه آنها نیز بتوان استفاده کرد. بنابراین، با کاشت سبزه مرکبات با یک تیر دو نشان را می‌زنید؛ هم برای عید سبزه مورد نظر خود را تهیه میکنید و هم اینکه در آینده درختی خواهید داشت که از میوه هایش می‌توانید میل کنید.
البته گفتنی است که کاشت انواع سبزه ها روش نسبتا یکسانی دارند؛ به این ترتیب که باید با توجه به حجم ظرف مورد نظر برای کاشت سبزه، بذرهای مورد نظر خود را به میزان لازم درون کاسه ای ریخته و روی آنها آب بریزید. این کار را باید به اندازه ای انجام بدهید که آب به طور کامل روی بذرها را بپوشاند و یا به عبارت دیگر بذرها غرقاب شوند.
این کار را آن قدر ادامه دهید تا بذرها جوانه بزند و نقطه های سفید رنگ روی بذرها، که نشان دهنده شروع فرآیند جوانه زنی بذرهاست، ظاهر شوند. تا قبل از جوانه زنی بذرها، باید آب درون کاسه را هر از گاهی عوض کنید تا بذر بد بو و پوسیده نشود. همچنین توجه داشته باشید اگر بذر شما بذر عدس است باید بیشتر مواظب باشید، چون عدس آب را به خود جذب می کند، پس باید تند تند آب آن را اضافه کنید که سطح آب از سطح بذرها پایین تر نباشد و بذرها تا زمان جوانه زنی غرقاب بمانند.
در همین مرحله است که پوسته ای که دور بذر را پوشانده باز می شود و بذر بدون اینکه آسیب ببیند از آن خارج شده و آماده جوانه زنی می‌شود و نقطه های سفید رنگ روی آن نمایان می‌شود.
پس از ایجاد نقطه های سفیدرنگ روی بذرها، بذرها را درون پارچه ای بریزید که از قبل نم دار کرده اید. در پارچه را گره زده و درون کاسه قرار دهید. از این پس باید مواظب بود که پارچه نمناک بماند و خشک نشود و هر زمان که حس کردید پارچه در حال خشک شدن است، روی آن آب اسپری کنید. این کار را تا زمانی ادامه دهید که نقطه های سفید رنگ روی بذرها رشد کرده و تبدیل به جوانه هایی کوچک با نوک سبز رنگ بشوند.
سپس درون ظرفی که قرار است سبزه در آن کاشته شود، مقداری سنگ ریخته و بذرها را به آن ظرف منتقل کرده و روی سنگ‌ها را بپوشانید. از این مرحله به بعد فقط باید به بذرها آب، نور و گرمای کافی هدیه دهید تا زمانی که تبدیل به سبزه هایی زیبا و با طراوت شوند.
دلیل استفاده از سنگ برای لایه زیرین بذرهای جوانه زده این است که در زمان آبدهی به بذر، آب اضافی در زیر بذرها جمع نشود، باعث پوسیدگی بذر نشود و نهایتا از لابه لای سنگ ها عبور کند.
برای جمع نشدن آب و جلوگیری از پوسیدگی بذر میتوان از خاک سبک و یا خاک ژله‌ای که در ایام عید در بازار به وفور یافت می‌شود استفاده کرد.
همچنین، می توان سبزه عید را روی کوزه نیز کاشت. مناسب ترین بذر برای درست کردن سبزه عید روی کوزه خاکشیر است. ابتدا با توجه به سطح خارجی کوزه مورد نظر خود، مقداری خاکشیر را به مدت یک روز در آب بخیسانید تا لعاب بیندازد. سپس کوزه ای که در نظر گرفته اید را بردارید و روی آن را با جوراب زنانه نازکی بپوشانید که از قبل خیس کرده اید. خاکشیرهای خود را با دست خیس و به آرامی روی جوراب بکشید.
این کار را به نحوی انجام دهید که خاکشیرها به صورت یکدست روی کوزه پخش شوند. بعد از آن، کوزه خود را پر از آب کنید و در مکانی خنک نگهداری کنید تا آب از درون کوزه به بیرون تراوش کرده و سطح کوزه همیشه نمناک بماند و لعاب بذر خشک نشود. همچنین گفتنی است که تا هنگامی که خاکشیرها جوانه بزنند باید مرتبا آب روی آنها اسپری کنید.
نکاتی برای داشتن سبزه‌ای زیبا، پرپشت و با طراوت
✔ از ظروف فلزی برای کاشت سبزه عید استفاده نکنید.
✔ سبزه را ترجیحا در ظروف سفالین یا چینی بکارید نه ظروف پلاستیکی.
✔ آب را مستقیم روی سبزه نریزید و برای آبدهی سبزه عید خود از اسپری آب استفاده کنید. همچنین، در خاطر داشته باشید آبیاری بیش از حد دانه های سبزه موجب بوی بد سبزه و گندیدن آن می شود.
✔ تا زمان جوانه زدن بذر، روی بذرها را با یک پارچه نم دار بپوشانید و آنها را از نور آفتاب حفاظت کنید.
✔ بذرهای مورد نیاز برای کاشت سبزه باید سالم و تازه باشد تا توان رشد و بارور شدن را داشته باشد و سبزه پر پشت و یکدستی را تولید کند.
✔ حدود ۱۰۰ گرم بذر برای کاشت یک بشقاب سبزه کفایت می‌کند.
✔ تا حد امکان سعی کنید آب در ظرف سبزه جمع نشود. اگر هم جمع شد، آب را از از کنار ظرف خارج نمایید. یک راه دیکر برای انجام این کار ایجاد سوراخ های ریز در زیر ظرف سبزه است. بدین منظور میتوان از خاک های ژله ای موجود در گلفروشی‌ها هم استفاده کرد.
✔ برای اینکه سبزه تا روز سیزده به در تازه و باطراوت بماند، خیلی سبزه ها را در معرض گرما قرار ندهید، چون گرمی هوا باعث افزایش رشد گیاهان می‌شود و ممکن است به دلیل رشد زیاد سبزه، گیاه قبل از سیزده به در پژمرده شود.
آیا در سال های گذشته سبزه عید درست کرده اید؟ تجربه خاصی در این مورد دارید؟
مشتاقانه چشم به راه شنیدن نظرات و تجربیات شما عزیزان در رابطه با کاشت سبزه هستیم.
