راهنمای مطالعه
فیلم شبی در میامی (One Night in Miami)، یکی دیگر از آثار مطرح سال است که با زبان بی‌زبانی وضعیت موجود در ایالات متحده را هدف قرار داده و البته نگاهی طعنه‌آمیز و پرشور، به جریان اعتراضات تابستان دارد. این فیلم داستان چهار اسطوره‌ی جمعیت عظیم آمریکایی-آفریقایی را روایت می‌کند که در ایالات متحده ساکن هستند. داستانی صمیمانه از چهار دوست، چهار قهرمان و چهار چهره‌ی سرشناس. کارگردانی این فیلم را رجینا کینگ بر عهده داشته، و اگر می‌توانست در هر بخشی از اسکار ۲۰۲۱ جایزه‌ای را از آن خود کند، اولین زن سیاهپوستی می‌شد که به این افتخار نائل می شود. هر چند آن طور که انتظار می‌رفت، این فیلم تنها در دو بخش از اسکار نامزد شد، اما نتوانست افتخاری بالاتر از آن را برای خودش ثبت نماید.
در این مقاله از «پاسخ از ما» نگاهی خواهیم داشت به فیلم شبی در میامی ساخته‌ی رجینا کینگ. در این مقاله به نقد و بررسی داستان این فیلم خواهیم پرداخت و لایه‌های عمیق تری را از آن کشف خواهیم کرد. همینطور در پایان به این موضوع پی خواهیم برد که چرا و چگونه این فیلم توانست مقام نامزدی اسکار در دو بخش را به دست آورد، اما سرانجام دست خالی از این مراسم خداحافظی کند.
اطلاعات کلی
قبل از اینکه بر سر اصل مطلب برویم، شاید بدتان نیاید که نیم نگاهی هم به سازندگان و دست اندرکاران ساخت فیلم شبی در میامی (One Night in Miami) داشته باشید:
- کارگردان: رجینا کینگ
- فیلمنامه‌نویس: کِمپ پاورز
- تهیه‌کنندگان: جِس وو کالدر/ کیت کالدر/ جودی کلِین
- موزیک متن: تِرِنس بلانچارد
- فیلمبردار: تامی ریکر
- تدوین: طارق انور
- بازیگران: کینگزلی بن عدیر/ اِلی گوری/ آلدیس هاج/ لزلی اودِم جونیور
- تاریخ اکران محدود: ۱۷ شهریور (ونیز)/ ۵ دی (آمریکا)
شبی در میامی
۲۵ فوریه‌ی سال ۱۹۶۴، میامی – چهار دوست تصمیم می‌گیرند به افتخار پیروزی دوست دیگرشان در مسابقات قهرمانی، دور هم جمع شوند و شبی را جشن بگیرند. محمد علی کلی (با بازی اِلی گوری) به تازگی در مسابقات قهرمانی بوکس، حریف سنگین وزن خود، سونی لیستون را شکست داده است. به پیشنهاد دوست صمیمی‌اش مالکوم ایکس (با بازی کینگزلی بن عدیر) شبی را یک هتل در کنار هم جمع می‌شوند تا به افتحار این پیروزی بزرگ، چند ساعتی را در کنار هم بگذرانند. در حالی که همه انتظار یک جشن بزرگ و شلوغ را دارند، در کمال ناباوری، تنها چهار نفر در این جشن حاضرند؛ مالکوم و کلی، به علاوه‌ی دو دوست دیگرشان جیم براون (با بازی آلدیس هاج) و سام کوک (با بازی لزلی اودِم).
کل داستان فیلم شبی در میامی (One Night in Miami)، دقیقا حول محور همین چهار دوست می‌گردد، آن هم در یک لوکیشن.(گرچه در ابتدای فیلم تنوع لوکیشن بیشتر است). قرار است در این فیلم، ما هم شبی را در میامی با این چهار اسطوره بگذرانیم؛ با شخصیت و افکار هر کدام آشنا شویم و از آنچه در اعماق ذهنشان می‌گذرد آگاه شویم. داستان این فیلم دوره‌ای را روایت می‌کند که اوج نابرابری بین سیاهپوستان و سفیدپوستان به چشم می‌خورد. از طرفی، روایت داستان در سال‌هایی است که کم‌کم آتش مبارزات علیه این ظلم و استبداد ریشه می‌دواند و گُر می‌گیرد.
آنچه این فیلم سعی داشت به تصویر بکشد
این فیلم روایتی بود گرم و صمیمی و به دور از هرگونه رسمیت. چهار دوست بدون اینکه نقابی بر چهره داشته باشند، دور هم جمع شده و پرده از افکار خویش برمی‌دارند. از دغدغه‌ها و تصمیمات خود می‌گویند. از اینکه تا چه اندازه به جامعه‌ی سیاهپوستان آمریکا وابسته هستند و تا چه اندازه به آن اهمیت می‌دهند، حرف می‌زنند. کنار هم می‌نشینند، نوشیدنی و بستنی می‌خورند، و از تغییرات فرهنگی و ظلم و استبدادی سخن می‌گویند که همواره علیه آمریکایی-آفریقایی‌ها روا داشته‌اند. همه‌ی این موارد را که کنار هم بگذاری، آنگاه متوجه می‌شوی که چه فضای گرمی در این فیلم موج می‌زند.
فضایی دوگانه که بیننده هم از دیدن این چهار افسانه در کنار هم لذت می‌برد، هم اینکه بخاطر مواجه شدن با حقایق، اوقاتش تلخ می‌شود.
همانطور که پیشتر در بخش‌های قبلی مطالعه کردیم، کارگردانی این فیلم شبی در میامی (One Night in Miami) را «رجینا کینگ» بر عهده داشته. کینگ این فیلم را با ظرافت و هنر هر چه تمام‌تر خلق کرده. به کمک دستان توانای تامی ریکر و البته به کمک طراح فیلم «بَری رابینسون»، تصویری واضح و شفاف و روشن، از واقعیت‌های موجود در دهه‌ی ۶۰ میلادی برای مخاطب رقم زده است. بدون اغراق می‌توان گفت که این فیلم، گرچه بیشتر حول محور چهار شخصیت اصلی آن می‌گردد، اما آینه‌ی تمام نمایی است از همان دوره، فقط کافی است تا بیننده اندکی هشیار باشد و برای تماشای فیلم از چشم دل هم کمک بگیرد.
هنرِ بازیِ بازیگران
گفتیم که این فیلم به بهترین شیوه‌‌ی ممکن آمریکای دهه‌ی ۶۰ را به تصویر کشیده است. علاوه بر کارگردانی بی نقص «رجینا کینگ» و چیره دستی فیلمبردار، از توانایی بالا و اجرای بی‌نقص بازیگران هم نباید گذشت. شاید اصلا اگر هر بازیگر دیگری به جای بازیگران کنونی به ایفای نقش می پرداخت، فیلم شبی در میامی (One Night in Miami) به هیچ وجه موفقیت حال حاضرش را به دست نمی آورد. چهار بازیگر زبردست این فیلم تنها به ایفای نقش نمی پردازند، بلکه دست به خلق شخصیت می زنند و در کالبد آن شخصیت قرار می‌گیرند. جمع شدن تمامی این استعدادها در کنار هم باعث شد تا تصور کنیم فیلم شبی در میامی تمامی جوایز اسکار ۲۰۲۱ را درو خواهد کرد؛ اگر چه این فیلم به لطف بازی لزلی اودم تا مرز گرفتن تندیس طلایی هم پیش رفت، اما بخت با سازندگانش یار نبود.
ادی گوری در نقش محمد علی، هر بار که در طول فیلم دهان به سخن می‌گشاید، به صحنه رنگ و بوی خاصی می‌بخشد، گویا اصلا صحنه را روشن کرده و به آتش می‌کشد. این نشان از زیرکی و ظرافت ادی گوری دارد که نقش و شخصیت محمد علی را به عنوان یک بوکسور، با دقت هرچه تمام‌تر به نمایش گذاشته است. یا مثلا آلدیس هاج به خوبی و با وسواسی باورناپذیر، شخصیت شکاک، ناامید و افسرده‌ی جیم براون را به مخاطب معرفی می‌کند. کینگزلی بن عدیر هم در نقش مالکوم ایکس، به عنوان یک رهبر سیاسی دغدغه‌مند، کارش را بهترین شکل ممکن انجام داده است.
جدال دوستانه‌ی مالکوم و کوک
گذشته از صمیمتی که میان این چهار قهرمان، در تمام طول فیلم شبی در میامی (One Night in Miami) به چشم می‌خورد و آن را دلنشین‌تر می‌سازد، شاید رابطه‌ی بین مالکوم ایکس و سام کوک، از همه دیدنی‌تر باشد. چیزی که شاید دانستنش برای مخاطب جالب توجه باشد، این است که این چهار تن، در واقعیت واقعا با هم دوست بوده‌اند و چنین شب‌هایی را زیاد تجربه کرده‌اند. شب‌هایی که منبع الهام کمپ پاورز، برای نوشتن تئاتر شبی در میامی، و بعدها فیلمنامه‌ی آن شدند. (گرچه اطلاعات درباره‌ی وجود چنین شب‌هایی، کمی ضد و نقیض است).
شاید در این جمع، مالکوم ایکس و سام کوک، حتی با وجود اختلاف نظرهای فراوان درباره‌ی مسائل سیاسی و فرهنگی دهه‌ی ۶۰، بیش از سایرین با هم صمیمی بوده‌اند. این مثل معروف را شنیده‌اید که می‌گوید دوستان واقعا صمیمی، با هم هیچ تعارفی ندارند و هر چه بخواهند، بی‌پرده در حضور هم می‌گویند؟ رابطه‌ی بین مالکوم و کوک هم دقیقا همین است. شاید در بعضی صحنه‌ها شاهد جدال این دو باشید و ببینید که چطور یکدیگر را با صفت‌های رکیک خطاب می‌کنند، اما باز هم در باطن با هم صمیمی هستند.
هیچ یک از این دو، در آن شبی که دور هم جمع بودند نمی‌دانستند که فرشته‌ی مرگشان به زودی فرا می‌رسد. قسمت تلخ ماجرا اینجاست که هر دو بازیگر با علم به این موضوع به ایفای نقش پرداخته‌اند. عجیب است در کالبد شخص دیگری فرو بروی و از تاریخ مرگت آگاه باشی، نه؟ داستان فیلم در سال ۱۹۶۴ شکل می‌گیرد؛ تا قبل از پایان آن سال، سام کوک و تا پایان سال بعد، مالکوم ایکس به قتل می‌رسد.
قدرت رجینا کینگ
رجینا کینگ به خودی خود بازیگر قدری است. در کارنامه‌ی هنری چندین و چندساله‌اش نمونه‌های بسیاری را می‌توان یافت که نشان از توانایی و مهارت او دارند؛ چه به عنوان یک بازیگر، چه به عنوان یک کارگردان. به مهارت کسی که تا به حال برنده‌ی سه جایزه‌ی اِمی شده است، نمی‌توان شک کرد.
اما گذشته از تمامی این‌ها، شبی در میامی (One Night in Miami) اولین فیلم مستقل اوست. با موفقیت‌هایی که این فیلم در همین ابتدای راه به دست آورده، کاملا پیداست که کینگ، قصد دارد جای پایش را به عنوان یک کارگردان مستقل، حسابی محکم کند.
ولی موضوعی که بیش از هر چیز دیگری توجه‌ها را به خود جلب می‌کند، حواشی حضور او در جشنواره‌ی فیلم ونیز است. این جشنواره، قدیمی‌ترین جشنواره‌ی فیلم در دنیاست؛ از اولین سالی که این جشنواره پا گرفت، تا به همین سال ۲۰۲۰، رجینا اولین زن سیاهپوستی است که توانسته به سبب فیلمی که ساخته، در این جشنواره نامزد شود. همچنین، حال که اسکار ۲۰۲۱ بالاخره پشت سر گذاشته شد، رجینا کینگ به خاطر فیلمی که ساخت موفق به اخذ دو نامزدی در مراسم اسکار شد و بدون شک راهش را قوی‌تر و قدرتمندتر از قبل ادامه خواهد داد. هرچند اگر می‌توانست صاحب حداقل یک اسکار شود، اکنون از او به عنوان فردی تاریخ ساز یاد می‌شد.
جوایز، دستاوردها و نظر منتقدان
فیلم شبی در میامی (One Night in Miami)، از همان ابتدای اکرانش، سر و صدای بسیاری به پا کرد و دل و دیده از مخاطبان و منتقدان زیادی ربود. الحق هم که چنین فیلمی، با آن کارگردانی تحسین برانگیز، کادر بازیگری بی نظیر و فیلمنامه‌ی بی نقصش، لیاقت این همه توجه ها را داشت. این فیلم، با کسب امتیاز ۸٫۳ از وبسایت راتن تومیتوز (Rotten Tomatoes)، و نمره‌ی ۸۰ از ۱۰۰، از وبسایت متاکریتیک (Metacritic)، توانست زهره چشمی از باقی حریفانش در میدان مبارزه‌ی اسکار ۲۰۲۱ بگیرد. در ابتدای کار، منتقدین چنین از این فیلم استقبال کردند:
کوین ماهر از تایمز (Times)
رجینا کینگ به خوبی ثابت می‌کند که به عنوان یک کارگردان و البته بازیگردان، بسیار خوش‌ذوق و بااستعداد و ماهر است. هرچند که او تاریخ را به نوعی دستکاری کرده، اما این کار را آنقدر با ظرافت انجام داده که می‌توان در هر لحظه‌ی آن غرق شد و از آن لذت برد.
نیکولاس باربر از بی‌بی‌سی (BBC)
هر چند که فیلم شبی در میامی از کمی‌ها و کاستی‌هایی رنج می‌برد، اما به هر حال برای مخاطب یک آموزگار بزرگ است، به قهرمانان سیاه‌پوست ادای احترام کرده و درسی می‌دهد از دوستی، صمیمت، و البته از احترام و یادگیری از فرهنگ آمریکایی-آفریقایی.
دیوید رونی از هالیوود ریپورتر (Hollywood Reporter)
آخرین فیلم تولید شده به دست آمازون، به طور واقعا مطبوع و مفرحی، بسیار ظریفانه و با استفاده از جنبش حقوق مدنی در دهه‌ی ۶۰، تصورات نژادی دوران حال حاضر در آمریکا را مورد هدف قرار می‌دهد.
شاید بتوان گفت که انتظار می رفت در صحنه‌ی رقابت اصلی این فیلم موفقیت بیشتری به دست آورد؛ به طور مثال، به لطف بازی فوق العاده ای که لزلی اودم در فیلم به تصویر کشیده بود، پیش‌بینی می شد که جایزه بهترین نقش مکمل مرد بی تردید نصیب او شود، اما این فیلم صرفا تا مرحله‌ی نامزدی پیش رفت و وقتی فقط یک قدم از آن فاصله داشت، افتخار کسب جایزه اسکار نصیب فیلم دیگری شد.
اما به هر حال، نامزدی در دو بخش از اسکار (بهترین نقش مکمل مرد و بهترین فیلمنامه اقتباسی) خود برای به یادماندنی شدن یک اثر کافی است. هر چند باید اشاره کرد فیلم شبی در میامی گذشته از اسکار در فستیوال های سینمایی دیگری نیز خوش درخشید:
- بهترین کارگردانی برای رجینا کینگ از «فستیوال فیلم AAFCA»
- جایزه بهترین فیلم سال از «انستیتوی فیلم های آمریکایی»
- جایزه بهترین بازیگر نقش مکمل مرد برای لزلی اودم از «اتحادیه زنان روزنامه نگار سینمایی» و…
سخن پایانی
بسیاری از فیلم هایی که در سال ۲۰۲۰ اکران شدند، حال چه عامدانه و یا چه سهوا، اوضاع داخلی آمریکا و وضعیت فرهنگی و سیاسی آن را نشانه گرفته بودند. عده‌ای بسیار بی‌پرده و عریان، دیگری کاملا زیرپوستی و پنهان. رجینا کینگ هم از قافله عقب نمانده و با ساخت فیلم شبی در میامی (One Night in Miami)، با روایتی متفاوت به سراغ این کار رفته است.
در این فیلم شاهد شبی در میامی خواهیم بود که چهار دوست، چهار اسطوره و چهار چهره‌ی سرشناس فرهنگ آمریکایی-آفریقایی، در کنار هم جمع می‌شوند و در فضایی گرم و توام با صمیمیت، به بیان عقاید و ابراز احساسات و دغدغه‌های خود می‌پردازند. این فیلم در همان ابتدای اکرانش آن چنان غوغایی به پا کرد که «پاسخ از ما» شکی نداشت که حضور در اسکار ۲۰۲۱ حتمی است؛ همینطور هم شد. هر چند که جایزه‌ای به این فیلم تعلق نگرفت، اما اخذ سه عنوان نامزدی نیز می‌تواند برای اثبات قدرت و کیفیت یک فیلم کافی باشد.
از اون فیلماست که حتماً به دیدنش می ارزه. و کشمکش زیادی داره.