راهنمای مطالعه
داشتن یک زندگی مشترک آرام و بدون دغدغه آرزوی تمام افراد متاهل و همچنین اشخاصی است که تصمیم به ازدواج می گیرند، اما متاسفانه گاهی اوقات بروز برخی از مسائل باعث می شود تا این آرزو هرگز به حقیقت نپیوندد. در اغلب موارد ریشه این مشکلات در عدم شناخت کافی از طرف مقابل نهفته است. ممکن است برخی از رفتارهای غیر عادی و مشکل آفرین در روزها و ماه های اول خود را نشان ندهد، اما به مرور زمان باعث بروز مشکلات بسیار جدی در روابط زناشویی می شود. یکی از این رفتارهای اشتباه و جنون آمیز شکاک بودن بیش از حد یا اختلال شخصیت پارانوئید است که می تواند زندگی را به کام زوجین تلخ کند.
از آن جایی که این نوع رفتار نادرست می تواند باعث فروپاشی زندگی مشترک شود، در این مقاله از «پاسخ از ما» تصمیم گرفتیم تا در مورد طرز برخورد با همسر شکاک با شما صحبت کنیم.
شخصیت بدبین و شکاک (پارانوئید)
اصطلاح پارانوئید در روانشناسی برای افراد بسیار شکاک به کار می رود و به افرادی اطلاق می شود که به طور مداوم و بدون هیچ دلیل آشکار و واضحی به اطرافیان خود شک می کنند و به آن ها هیچ اعتمادی ندارند. این گونه افراد چون فکر می کنند اطرافیان در فکر حمله و صدمه زدن به آن ها هستند، به روش های بیمارگونه سعی دارند از خود دفاع کنند. در بسیاری اوقات رفتار این افراد سبب آسیب روحی یا فیزیکی به نزدیکانشان می شود. این اختلال رفتاری بیشتر در مردان دیده می شود.
علائم شخصیت شکاک
اگر چه ممکن است ویژگی های شخصیت بدبین و یا پارانوئید در تمام افراد یکسان نباشد، اما در اغلب موارد با علائم زیر همراه است. شناخت این علائم می تواند در تشخیص مشکل بسیار موثر باشد.
شوهر شما دارای شخصیتی شکاک و بدبین است اگر:
- به دیگران بدگمان است و نسبت به آنها سوء ظن دارد. همچنین، همسر شکاک فکر می کند دیگران می خواهند به او آسیب برسانند و او را فریب دهند.
- همسران بدبین و یا پارانوئید به وفاداری همسر خود مشکوک هستند و همواره فکر می کنند ممکن است به او خیانت کنند.
- زمانی که نسبت به رفتارهای نادرست او اعتراض شود، بلافاصله با پرخاشگری از خود واکنش نشان می دهد.
- حتی اگر در حرف های خود از فرد شکاک تعریف و تحسین کنید، او آن صحبت ها را به شکل منفی و تهدید کننده برداشت می کند.
- اعتماد به دیگران برای فرد بدبین بسیار دشوار است. او همواره نگران است اگر به کسی نزدیک شود، از این صمیمیت علیه خودش استفاده شود.
- او خود را همیشه حق به جانب می داند، در هیچ کدام از مشکلات خود را مقصر نمی داند و دیگران را تقصیرکار می شناسد.
- همسر شکاک در میان اطرافیان به عنوان فردی کینه ای شناخته می شود. هیچ وقت گناه اطرافیان را نمی بخشد؛ حتی اگر متوجه شود در مورد آن ها اشتباه کرده است.
- امکان گفتگوی منطقی با او و قانع کردنش از طریق مکالمه تقریبا غیر ممکن است، زیرا او تنها صحبت هایی را می پذیرد که حرف های خودش را تایید کند.
علت به وجود آمدن شک و بدبینی
معمولا افراد شکاک (پارانوئید) در دوره کودکی بسیار ساکت و آرام به نظر می رسند و احتمال اینکه یکی از والدین شان فردی سختگیر و بی عاطفه باشد، بسیار زیاد است.
ممکن است سختگیری و تنبیه افراطی والدین در دوره کودکی سبب شده باشد این اندیشه در ذهن افراد شکاک و بد گمان شکل بگیرد که انسان هایی خطاکارند و همواره باید منتظر مجازات دیگران باشند.
افراد بدبین در روابط دوستی نیز به احتمال زیاد از طرف دوستانشان طرد شده یا مورد تمسخر قرار گرفته اند. آن ها اعتقاد دارند چون انسان هایی بسیار عالی هستند، دیگران تحمل دیدنشان را ندارند. دلیل واضح و یا مشخصی برای شکل گیری شکاکی و بدبینی وجود ندارد، اما در این اختلال نیز مانند سایر اختلال ها وراثت و محیط تربیتی شخص بسیار تاثیرگذار است.
همسر شکاک یا پارانوئید
ممکن است شخص شکاک در ابتدای آشنایی به دلیل شخصیت اسرار آمیز و متفاوتی که دارد، توجه شما را به خود جلب کند و فردی جذاب و دلربا به نظر برسد.. تلفن های مداوم، تعقیب و پیگیری های زیاد ممکن است شما را به اشتباه بیندازد و شما با خود فکر کنید این رفتارها نشانه علاقه اوست، اما با وارد شدن به زندگی مشترک شاهد اتفاقاتی خواهید بود که شاید هیچگاه تصورش را نمی کردید.
شما نمی توانید با افراد شکاک رابطه عاطفی سالمی برقرار کنید، زیرا او هیچ گاه به شما اعتماد نخواهد کرد. حتی اگر سعی در جلب اعتماد او کنید، ممکن است بیشتر از پیش به شما بی اعتماد شود. افراد شکاک قادر به برقراری ارتباط صمیمی نیستند. اگر قصد صمیمیت با آن ها را داشته باشید، به نتیجه نخواهید رسید، چرا که آنها دوست ندارند رابطه ای نزدیک و صمیمانه با دیگران داشته باشند و گمان می کنند قرار است که از این صمیمیت سوء استفاده کنید.
همسران شکاک به دلیل شک و تردید بی پایه و اساس شان ممکن است هر رفتاری از خود نشان دهند. این اشخاص در زندگی مشترک همیشه حق را به خود می دهند و در مشکلات شما را مقصر می دانند. اگر هم به آن ها توهین یا انتقاد کنید، ممکن است واکنش شدید هیجانی یا فیزیکی را از طرف آن ها مشاهده کنید.
همسر شکاک همیشه به وفاداری شما شک دارد و منتظر پیدا کردن مدارک و شواهدی است که ثابت کند شما به او خیانت کرده اید. اصلا عجیب نیست اگر یک فرد بدبین و یا پارانوئید شما را متهم به ارتباط با مرد دیگری کند، زیرا این یکی از ویژگی های شخصیت های شکاک و بدگمان است. همچنین، این امکان وجود دارد که همسر شکاک برای مدت زمانی رفتاری منطقی و معقول از خود نشان دهد، اما آگاه باشید این موضوع همیشگی نیست.
این افراد نسبت به دیگران هم افکار نادرست و بدبینانه ای دارند و قادر به برقراری رابطه صحیح با آنها نیستند. آن ها حتی می توانند کار را به جایی برسانند که دوستان و اطرافیانشان با شما قطع رابطه کنند.
در این قسمت برای شناخت بیشتر از زندگی افراد شکاک و یا پارانوئید به شرح داستان زنی به نام سارا می پردازیم که همسرش با شک های بی مورد و بیش از حد زندگی را برای او به قفسی تنگ و تاریک تبدیل کرده بود:
سارا زنی ۳۰ ساله بود که برای پیگیری درخواست طلاق به دادگاه خانواده مراجعه کرده بود. او در دادگاه از سختی های زندگی خود در ۵ سال اخیر صحبت می کرد.
سارا در مورد زندگی زناشویی خود این گونه بیان کرد:
«وقتی ۲۵ ساله بودم سعید، که از هم محله ای های جدیدمان بود، به خواستگاریم آمد.
سعید مردی بسیار شیک پوش، زیبا و آرام بود. آرامش و سکوتی حاکی از متانت داشت؛ به گونه ای که مرا مجذوب خود می کرد. صاحب خانه، کار و درآمد نسبتا خوبی بود. بسیاری از دوستانم که سعید را می شناختند او را مرد جذابی می دانستند. سرانجام بعد از مختصر آشنایی و تحقیق، با او ازدواج کردم.
روزهای اولیه زندگی ما بسیار شیرین و دلچسب بود، ولی سعید از همان ابتدا رفتارهای خاصی داشت. سعید بسیار کم حرف بود و خیلی درباره خود صحبت نمی کرد. در جمع های دوستانه خیلی خود را قاطی نمی کرد و به شوخی ها و جوک های دیگران نمی خندید. گاهی فکر می کرد دیگران پشت سرش حرف می زنند و قصد دارند جلوی پیشرفت او را بگیرند. من این حرف ها را به حساب این می گذاشتم که او از دوستانش ناراحت است.
سعید نیاز داشت که من او را قانع کنم که به کسی جز او توجهی ندارم. همواره دوست داشت من به او اطمینان خاطر دهم. گاهی نگران بود من به سمت مرد دیگری رو بیاورم و من هر بار به او اطمینان می دادم این اتفاق نخواهد افتاد، اما او باز شک داشت. من این رفتارها را نشانه علاقه زیاد سعید به خودم می دانستم و به خود می گفتم او خیلی زیاد خاطر مرا می خواهد.
با گذشت زمان آن آرامش اولیه کم کم جای خود را به نا آرامی ها، بحث ها و مشاجره ها داد. شک ها و بدگمانی های او بیشتر و بیشتر شد. او فکر می کرد همکارانش همیشه پشت سرش صحبت می کنند و قصد تخریب او را دارند. از اطرافیان بدگویی می کرد و فکر می کرد با او دشمنی دارند. با اینکه به سعید علاقه مند بودم، اما دیگر برایم مثل قبل نبود و از نظر من، رفتارش عجیب به نظر می رسید.
وقتی ناراحت بود برای تقویت روحیه اش سعی می کردم از او تحسین و تمجید کنم، اما فکر می کرد او را به تمسخر گرفته ام و بنابراین واکنش پرخاشگرانه نشان می داد. زندگی ما پر از مشاجره های دائمی شده بود. او همواره به من شک داشت. اگر با من تماس می گرفت و خط من مشغول بود، مرا متهم می کرد و به باد ناسزا می گرفت. هر قدر سعی در اطمینان دادن به او می کردم، او بیشتر بی اعتماد می شد.
هر بار که برای خرید کردن به بیرون می رفتم و وقتی به خانه برمی گشتم، مرا مورد بازجویی قرار می داد و ساعت ها دعوا راه می انداخت. بد گمانی او فقط نسبت به من نبود. او به همکارانش نیز شک و بدبینی داشت و می گفت آن ها چشم دیدن موفقیت مرا ندارند.
یکی از روزها که طبق معمول شدت بحث و مشاجرات بالا گرفت، علنا مرا متهم به ارتباط با مرد دیگری کرد. از همان روز بود که کتک زدن های او شروع شد؛ به طوری که بسیار از او می ترسیدم. در خارج از خانه نیز نمی توانست رابطه خوبی با کسی برقرار کند و هیچ کس او را دوست نداشت.
اواخر اوضاع زندگی ما به جایی رسید که سر و صدای او چنان بالا می رفت که تمامی همسایه ها خبر دار می شدند و به حالم دل می سوزاندند. از زندگی با او به تنگ آمده بودم، دیگر نمی توانستم آزار و اذیت های او را تحمل کنم. دیگر در آن خانه امنیت نداشتم. سرانجام تصمیم گرفتم هر چه زودتر خودم را از آن مهلکه نجات دهم.»
نحوه برخورد با شوهر بدبین و شکاک
اگر پس از ازدواج متوجه وجود این مشکل در همسر خود شدید، ممکن است در شرایطی قرار بگیرید که ندانید چه راهی را باید انتخاب کنید. ما در این مورد شما را راهنمایی می کنیم، اما در نهایت این شما هستید که تصمیم می گیرید چه اقداماتی انجام دهید.
با توجه به اینکه شدت اختلال پارانوئید یا شکاک بودن در برخی از این افراد کمتر از سایرین است، ممکن است شما به دلایل خودتان نخواهید همسرتان را ترک کنید. بنابراین ما در ادامه
برای جلوگیری از آسیب جسمی و روانی راهکار هایی را به شما ارائه می دهیم:
انتظارات غیر واقعی نداشته باشید
چنانچه قصد ادامه دادن رابطه با همسر خود را دارید، در مورد رفتارهای او توقعات واقع بینانه داشته باشید. شما باید بتوانید امکان بروز اشتباهات رفتاری در همسر خود را بپذیرید. شک کردن ها، اتهامات او به دیگران، پرخاشگری ها و … جزئی از ویژگی های رفتاری او است. انتظار نداشته باشید به یکباره تغییر بزرگی در او ایجاد کنید. این موضوع را در نظر داشته باشید که این بیماری می تواند به اندازه طول عمر همسر شما با او همراه باشد.
با صبر و حوصله و گام به گام در جهت جلب اعتماد او عمل کنید
همسران بدگمان و شکاک به دلیل ویژگی های خاص خود اطرافیان را افرادی تهدید کننده و انتقادگر می دانند. از این جاست که باید متوجه شوید که جلب اعتماد آن ها کار راحتی نیست. این اشخاص نسبت به همسر، دوستان، همکاران و حتی درمانگر خود بی اعتماد هستند. هیچ گاه سعی نکنید یک مرتبه اعتماد آن ها را به دست آورید. اگر برای اعتماد او به خود بیش از حد اصرار کنید، ممکن است اوضاع آشفته تر از قبل شود. بهتر است آرام آرام و با درک متقابل و همدلی سعی کنید اطمینان خاطر آن ها را فراهم کنید.
خشم خود را به او نشان ندهید
اگر چه زندگی با فردی شکاک شما را در شرایط سخت قرار می دهد، اما در برخورد با او بهتر است احساسات خود را کنترل کنید. اگر نسبت به همسر شکاک خود خشمگین شوید و با او مشاجره کنید، او دقیقا به هدف خود می رسد. او منتظر است همین رفتار را از شما ببیند تا شما را مقصر جلوه دهد و بگوید: «تو هم مثل بقیه هستی. به تو هم نمی شود اعتماد کرد». برای اینکه روی خشم خود کنترل داشته باشید، او را به چشم یک کودک آسیب دیده ببینید که خود در شرایط خوبی قرار ندارد.
در هنگام بروز رفتارهای بدبینانه از جانب همسرتان، از حرف زدن خودداری کنید
یکی از راهبردهایی که در ارتباط با این گونه افراد پیشنهاد می شود، خودداری از حرف زدن است. هنگامی که همسرتان رفتارهای ناسازگارانه اش را شروع می کند، بهتر است سکوت کنید. بحث کردن بیشتر با او نه تنها برای شما نفعی ندارد، بلکه ممکن است اوضاع را خراب تر کند، زیرا او هیچ وقت از موضع خود کنار نمی کشد. در سکوت به حرف های او گوش دهید و اگر لازم بود با او همدلی کنید. مراقب باشید هیچ گاه برای خلاصی و رهایی از بحث و مجادله، افکار نادرست او را تأیید نکنید.
مراقب سلامت جسمی و روحی خود باشید
شما به عنوان همسر فردی شکاک و پارانوئید می توانید انتخاب کنید که رفتار حمایتگرانه ای نسبت به او داشته باشد. بنابراین این موضوع را در نظر بگیرید که شما زمانی می توانید به او کمک کنید که خود از سلامت کامل برخوردار باشید. زندگی با فرد بدبین می تواند از لحاظ روحی شما را تحت فشار قرار دهد و افسرده کند. ممکن است به سبب اتهامات و آزارهای او اعتماد به نفس شما نیز آسیب زیادی ببیند.
چون امکان واکنش فیزیکی از جانب افراد شکاک و بدگمان نیز وجود دارد، بهتر است در این مورد هوشیار باشید. در صورت بروز هر گونه واکنش فیزیکی از طرف همسرتان، چه نسبت به خودتان چه نسبت به فرزندتان(اگر فرزند دارید)، با او قاطعانه برخورد کنید. چنانچه در وضعیتی مخاطره آمیز قرار گرفتید، به سرعت محیط را ترک کنید.
در صورت لزوم، به روان درمانگر مراجعه کنید
با همسر خود صحبت کنید و از او بخواهید برای بهبود وضعیت به همراه هم نزد درمانگر بروید. اگر او موافقت کرد، با شرکت در دوره های درمانی می توانید تا حدی این مشکل را کنترل و مدیریت کنید. از آن جایی که بسیاری از افراد شکاک و پارانوئید حاضر به رفتن نزد درمانگر نیستند، ممکن است همسر شما هم این گونه باشد. در این صورت خود به تنهایی نزد درمانگر بروید و از راهکارهای او استفاده کنید.
به رابطه تان با همسرتان پایان دهید
در بسیاری از اوقات، با گذشت زمان و تلاش زیاد، نه تنها بهبودی در وضعیت همسرتان حاصل نمی شود، بلکه اوضاع وخیم تر می شود. در این صورت شما می توانید برای حفظ سلامتی خود و جلوگیری از آسیب بیشتر، رابطه را ترک کنید. قبل از ترک رابطه مطمئن شوید از حمایت دوستان و خانواده تان برخوردارید. اگر به خاطر ترک رابطه از جانب همسر خود مورد تهدید قرار گرفتید، حتما موضوع را با پلیس در میان بگذارید. علاوه بر این، به صورت قاطع و روشن دلایل ترک او را برایش توضیح دهید.
آیا افراد دارای شخصیت پارانوئید با افراد شکاک فرقی دارند؟
نکته قابل توجه این است که به راحتی نمی توان به تمام افرادی که دچار سطحی از بدگمانی و شک هستند، برچسب پارانوئید بودن زد. افراد دارای شخصیت پارانوئید افرادی هستند که میزان شکاک بودن در آن ها به اندازه ای بالاست که یک اختلال محسوب می شود.
برای تشخیص شک عادی و شکی که اختلال محسوب می شود، چند مورد از ویژگی های افراد پارانوئید و افراد سالمی که گاهی دچار شک می شوند را مقایسه می کنیم. چنانچه علائمی که بیان می کنیم در همسر شما وجود دارد، برای تشخیص قطعی این موضوع به روانشناس مراجعه کنید.
- شخصیت های پارانوئید افرادی هستند که بدون هیچ دلیل خاصی به شما شک می کنند. در صورتی که شک فرد همراه با دلیل باشد اختلال محسوب نمی شود.
- افراد پارانوئید نه تنها نسبت به همسرشان بلکه نسبت به تمامی اطرافیان شک دارند. اما شک افراد عادی نسبت به همه نیست.
- در افراد پارانوئید امکان هر گونه واکنش فیزیکی و هیجانی وجود دارد، ولی در افراد سالمی که گاهی شک می کنند این موضوع کمتر دیده می شود.
- ممکن است شک و بدبینی عادی بعد از حل و فصل دلیل ایجاد آن شک رفع شود، ولی در شخصیت های پارانوئید این شک درمان نمی شود. فقط در صورت روان درمانی می توان آن را تا حدی کنترل کرد.
در صورتی که قادر به تفکیک علائم در همسر خود نیستید، حتما از یک روانشناس و یا روانپزشک متخصص در این حوزه کمک بگیرید. هرگز فراموش نکنید تاخیر شما در شناسایی این بیماری می تواند پروسه درمان همسر شما را طولانی تر و سخت تر بکند.
