راهنمای مطالعه
- بیوگرافی استاد شجریان، فاخته ایران
- محمدرضا شجریان کیست؟
- فعالیت های ابتدایی استاد شجریان
- شروع حرفه‌ای فعالیت های محمد رضا شجریان
- فعالیت های موسیقی و نشر آلبوم های متعدد
- آخرین فعالیت های هنری محمدرضا شجریان
- سازهای ابداعی محمدرضا شجریان
- محتوای کاری محمدرضا شجریان
- روحیه کاوشگر محمد رضا شجریان
- سایر فعالیت های محمدرضا شجریان
- جوایز و افتخارات
- آثاری که درباره محمدرضا شجریان نوشته شده‌اند:
- درگذشت استاد محمدرضا شجریان
- واکنش هنرمندان به درگذشت محمد رضا شجریان
- بازتاب خبر درگذشت محمدرضا شجریان در رسانه‌های معتبر دنیا
بیوگرافی استاد شجریان، فاخته ایران
«محمدرضا شجریان» خواننده مشهور، موسیقی دان موفق و آهنگساز معروف در سبک سنتی می باشد که در حال حاضر، ریاست شورای عالی خانه موسیقی ایران را بر عهده دارد. این خواننده شناخته شده موسیقی سنتی ایران، یکی از موسسان گروه نوازندگی شهناز بوده و در زمینه ابداع سازهای موسیقی نیز فعالیت های متعددی را انجام داده؛ ابداع چندین ساز موسیقی در کارنامه درخشان وی به چشم می خورد.
از دیگر زمینه های فعالیت محمدرضا شجریان می توان به تلاوت قرآن اشاره کرد.
«دعای ربنا» یکی از بهترین و ماندگارترین آثار وی در این زمینه می باشد. این اثر قرآنی توسط سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری به عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شده است.
محمدرضا شجریان یکی از بهترین اساتید موسیقی ایران می باشد و شاگردان او افرادی مانند ایرج بسطامی، حسام الدین سراج، حمیدرضا نوربخش، علی جهاندار و همایون شجریان (پسر محمدرضا شجریان) بودند که بعد ها به خوانندگان سرشناس ایران تبدیل شدند.
محمدرضا شجریان کیست؟
محمدرضا شجریان متولد ۱ مهر ۱۳۱۹ در شهر مشهد می‌باشد. او از همان دوران کودکی، به موسیقی علاقه مند بود و کم و بیش در این زمینه فعالیت می‌نمود. پدرش قاری قرآن بود و پس از اینکه متوجه استعداد او در این زمینه شد، تعلیم او را به عهده گرفت.
او در زمینه موسیقی فعالیت های بسیاری انجام داد و به پیشرفت های چشمگیری دست پیدا کرد. در سال ۱۳۴۰ با دختری به نام فرخنده گل افشان آشنا شد و این دو، بعد از مدتی کوتاه، با یکدیگر ازدواج کردند. حاصل این ازدواج سه دختر به نام های فرزانه، مژگان، افسانه و پسری به نام همایون می باشد.
از میان فرزندان محمدرضا شجریان، پسرش همایون و دخترش مژگان در زمینه موسیقی مشغول به فعالیت هستند. محمدرضا شجریان در سال ۱۳۷۱ و در سن ۵۳ سالگی از همسرش فرخنده گل افشان جدا شد و با کتایون خوانساری که در آن زمان ۲۶ ساله بود، ازدواج نمود. ثمره این ازدواج پسری به نام رایان می باشند که متولد سال ۷۶ در کشور کانادا است.
فعالیت های ابتدایی استاد شجریان
اولین فعالیت هنری محمدرضا در اوایل سال ۱۳۳۱ صورت گرفت و برای نخستین بار تلاوت قرآنی وی از رادیو خراسان پخش شد. فعالیت های موسیقایی این هنرمند برجسته موسیقی ادامه دار بود تا اینکه در سال ۱۳۳۸ به یکی از دانش سراهای مقدماتی شهر مشهد رفت و در آنجا با یکی از اساتید مجرب موسیقی آشنا شد.
پس از دریافت مدرک دیپلم دانش سرای مقدماتی مشغول تدریس شد و در همان دوران با ساز سنتور نیز آشنایی پیدا کرد. علاقه او به موسیقی باعث شد تا برای یادگیری سنتور نزد استاد اخباری برود و تعلیم ببیند.
پس از بازگشت این خواننده موفق موسیقی سنتی ایرانی به تهران، در سال ۱۳۴۶ با فردی به نام احمد عبادی آشنا شد و در کلاس های موسیقی اسماعیل مهرتاش نیز حضور یافت. شجریان در همان زمان در کلاس های خوشنویسی ابراهیم ابوذری نیز شرکت می نمود.
علاقه محمد رضا به خوشنویسی باعث شد تا در کلاس های استاد حسن میرخانی هم حضور پیدا کند و در سال ۱۳۴۹، موفق به دریافت درجه ممتاز خوشنویسی شود.
علاقه پدر محمدرضا به تلاوت قرآن و مذهبی بودن خانواده اش باعث شد تا وی در فعالیت های رادیویی از نام مستعار «سیاوش بیدگانی» استفاده کند، ولی در اوایل دهه ۵۰ پدرش اجازه استفاده از نام اصلیش را به او داد. در همان دوران پس از آشنایی با فرامرز پایور به یادگیری سنتور ادامه داد و پس از ملاقات با نورعلی خان برومند، شیوه آوازی سید حسین طاهرزاده را از او فرا گرفت.
آشنایی محمدرضا با عبدالله دوامی در سال ۱۳۵۲ باعث شد تا هنر تصنیف نوازی را یاد بگیرد و مدتی بعد به عنوان یکی از اعضای مرکز حفظ و اشاعه موسیقی در کنار هنرمندان مشهوری مانند محمدرضا لطفی، حسین علیزاده، ناصر فرهنگ فر، جلال ذوالفنون و داوود گنجه ای قرار بگیرد. تصنیف داروگ، اولین تصنیفی است که توسط استاد مسلم آواز ایران اجرا شد و شعرش متعلق به مبدع شعر نو، نیما یوشیج بود.
شروع حرفه‌ای فعالیت های محمد رضا شجریان
در یکی از روزهای پاییزی کودکی در مشهد چشم به جهان گشود. هیچکس نمی دانست که روزی فرا خواهد رسید که این کودک، ستاره ای فراموش نشدنی در موسیقی ایران شود.
بسیاری از ایرانیان برای به آرامش رسیدن به موسیقی پناه می برند و چه موسیقی ای دلنوازتر از صدای استاد «محمد رضا شجریان»، درست حدس زدید. ما در مورد استاد شجریان صحبت می‌کردیم.
خداوندگار موسیقی سنتی، محمد رضا شجریان، خواننده ای است با صدایی شورانگیز که با مرغ سحر ناله سر کن و ربنایش خاطره ها داریم.
شجریان آن چنان آوازه و محبوبیتی میان ایرانیان دارد که شاعر بزرگ معاصر، «امیرهوشنگ ابتهاج» (سایه)، بارها آوازش را مورد تحسین و تمجید قرار داده و حتی در جایی عنوان کرده:
بعضی از تکه‌های آوازی شجریان شاهکار بود. اگر حافظ بود، پا می‌شد او را غرق در بوسه می‌کرد؛ آنجایی که می‌گوید مفلسانیم و هوای می و مطرب داریم…».
حتی «کامبیز روشن روان» (آهنگساز ایرانی) و «استاد شفیعی کدکنی» (ادیب، نویسنده، پژوهشگر و شاعر) او را حافظ موسیقی ایران می دانند.
علاوه بر این، روزنامه«ونکوورسان» او را به عنوان «یکی از مهم ترین هنرمندان موسیقی جهان» معرفی کرده. همچنین، «رادیوی عمومی ملی» مشهور به «ان پی آر» (NPR) در سال ۲۰۱۰ وی را یکی از «۵۰ صدای برتر جهان» دانست.
البته استاد شجریان راحت به چنین جایگاه رفیعی در موسیقی ایران نرسیده است. سالها تلاش و ممارست پیاپی او باعث شده تا آوازه این خواننده مطرح در میان مردم ایران و جهان بپیچد.
حتی به گفته خود استاد شجریان، وی روزهایی مجبور بوده در کمد لباس یا بر فراز کوه به تمرین آواز بپردازد. اگر دوست دارید با زندگی این «نگین تابناک موسیقی ایران» بیشتر آشنا شوید، این مطلب از «پاسخ از ما» را از دست ندهید.
اجرای زنده راست پنجگاه در سال ۱۳۵۴ توسط شجریان به همراهی ناصر فرهنگ فر و محمدرضا لطفی در جشن هنر شیراز مورد استقبال خوبی قرار گرفت. مدتی بعد آلبومی به همین نام توسط محمدرضا شجریان منتشر شد.
محمدرضا که از کودکی در زمینه تلاوت قرآن از استعداد خوبی بر خوردار بود در سال ۱۳۵۶ موفق به دریافت رتبه یک کشوری تلاوت قرآن شد و در اسفندماه ۵۷ شرکت دل آواز را تاسیس کرد. در همان سال پس از تاسیس کانون چاوش که بیشتر اعضای آن متشکل از گروه‌های شیدا و عارف بودند، محمدرضا شجریان و شهرام ناظری با همکاری هم چند آلبوم مشترک با محتوای میهنی و انقلابی منتشر کردند.
از میان این آثار، آلبوم چاوش ۲ شهرت بیشتری در میان مردم پیدا کرد. محبوبیت این آلبوم به دلیل داشتن دو سروده بسیار زیبا به نام‌های «شب نورد» ( برادر نوجوونه) از محمدرضا شجریان و «آزادی» (آن زمان که بنهادم) با صدای شهرام ناظری بود.
تصنیف زیبای «سپیده» (ای ایران ای سرای امید) یکی از آهنگ‌های آلبوم چاوش ۶ بود که در آذر ماه ۱۳۵۸ در دانشگاه ملی اجرا شد و با استقبال بی نظیر مردمی مواجه شد.
فعالیت های موسیقی و نشر آلبوم های متعدد
با شروع دهه ۶۰ همکاری تنگاتنگی میان محمدرضا شجریان و پرویز مشکاتیان صورت گرفت و این دو هنرمند محبوب چندین آلبوم به نام های «بیداد»، «آستان جانان»، «سر عشق»، «دستان»، «نوا»، گنبد مینا»، «جان عشاق»، «قاصدک» و «دود عود» منتشر کردند.
آلبوم «بیداد» به دلیل محتوای اجتماعی و سیاسی که داشت، بسیار مورد توجه مردم قرار گرفت و صدای اجتماعی آنان شد. در سال ۱۳۷۰ محمدرضا شجریان به همراهی داریوش پیرنیاکان، مرتضی اعیان و جمشید عندلیبی تور کنسرت های اروپایی و آمریکایی خود را برگزار نمودند و نتیجه این همکاری انتشار آلبوم های «پیام نسیم»، «دل مجنون» و «سروچمان» بود.
محمدرضا شجریان در سال ۷۱ آلبوم آسمان عشق را منتشر کرد و در سال ۷۲ با همراهی محمدرضا لطفی و مجید خلج آلبوم «چشمه نوش» را روانه بازار نمودند. همکاری بین محمدرضا و پرویز مشکاتیان ادامه دار بود. آنها با همراهی همدیگر آلبوم های متعددی را منتشر کردند که از میان آن ها میتوان به آلبوم های «بهاریه»، «جان عشاق» و «گنبد مینا» اشاره کرد.
آخرین فعالیت مشترک شجریان و پرویز مشکاتیان مربوط به آلبوم «قاصدک» است که به صورت رسمی منتشر نشد. آلبوم «یاد ایام» فعالیت مشترک محمدرضا شجریان و پسرش همایون بود که در سال ۷۴ منتشر شد.
انتشار آلبوم «رسوای دل» که نتیجه همکاری مشترک محمدرضا و گروه نوا بود، در همان سال صورت گرفت. سال ۷۵ با نشر آلبوم «خیال» به همکاری و آهنگسازی مجید درخشانی همراه بود.
«عشق داند» و «معمای هستی» از دیگر آلبوم های محمدرضا شجریان بود که با همراهی محمدرضا لطفی، عبدالنقی افشارنیا و همایون شجریان در سال ۷۶ پخش شد.
انتشار آلبوم «شب وصل» با همکاری داریوش طلایی، سعید فرج پوری و همایون شجریان در همان سال انجام شد. در سال ۷۷، آلبوم های «شب، سکوت، کویر» با آهنگسازی کیهان کلهر روانه بازار شد که اساس این آلبوم موسیقی مقامی شمال خراسان می باشد.
مدت کوتاهی پس از انتشار این آلبوم ها، همکاری دیگری بین محمدرضا شجریان و گروه نوا صورت گرفت که نتیجه آن، انتشار آلبوم های «آرام جان» و «وفا» بوده است.
همکاری محمدرضا شجریان و حسین یوسف زمانی در سال ۷۸ منجر به انتشار آلبوم «بوی باران» شد. سال بعد همکاری میان محمدرضا و حسین علیزاده، کیهان کلهر و پسرش، همایون شجریان با انتشار آلبوم زمستان (اثری از مهدی اخوان ثالث) انجام شد. این آلبوم در سال ۷۹ به صورت زنده در کنسرت کالیفرنیا اجرا شد.
«بی تو به سر نمی شود» و «فریاد» بهترین آلبوم های محمدرضا شجریان بود که نامزد دریافت جایزه گرمی شد.
زلزله بم و کمک های استاد شجریان
پس از وقوع زلزله بم در سال ۱۳۸۲، گروه چهار نفره ای متشکل از محمدرضا شجریان و پسرش همایون، کیهان کلهر و حسین علیزاده کنسرتی با هدف کمک به زلزله زدگان شهر بم، در شهر تهران برگزار نمودند.
درآمدی که از طریق برگزاری کنسرت و فروش DVD آن بدست آمده بود، به ساخت پروژه باغ هنر بم اختصاص یافت. همکاری این گروه چهارنفره ادامه دار بود و در سال ۸۴، آنها کنسرت دیگری برگزار کردند و موفق به نشر آلبوم های «ساز خاموش» و «سرود مهر» شدند.
پس از برگزاری این کنسرت، همکاری اعضای این گروه با یکدیگر قطع شد و محمدرضا شجریان به فعالیت های هنری خود با گروه نوا ادامه داد. استاد شجریان کنسرت های مختلفی را در شهرهای تهران، اصفهان و کشورهای اروپایی، کانادا و آمریکا برگزار کرد.
در همان زمان، محمدرضا شجریان به همراهی گروه نوا، یک آلبوم صوتی به نام «غوغای عشق» و همینطور یک آلبوم صوتی-تصویری را به بازار عرضه کردند که شامل کنسرت های شجریان بود.
تاسیس گروه شهناز
در حال حاضر ، محمدرضا شجریان به همراه پسرش همایون در زمینه موسیقی بسیار فعال هستند و در تلاش برای ترویج و اشاعه موسیقی اصیل و سنتی ایران در میان مردم می باشند.
اما داستان تاسیس گروه موسیقی شجریان به نام شهناز چیست؟ گروه موسیقی شجریان در سال ۱۳۸۷ تاسیس شد و او برای تجلیل از جلیل شهناز (نوازنده نامی تار) نام گروه خود را شهناز گذاشت. اعضای این گروه، دخترش، مژگان شجریان و مجید درخشانی هستند.
مهمترین ویژگی این گروه، استفاده از سازهای ابداعی محمدرضا شجریان است. محمدرضا شجریان به همراه گروه شهناز در سال ۱۳۸۹ یک تور کنسرت جهانی برگزار کردند که بسیار مورد استقبال مردمی قرار گرفت.
کنسرت های شهر لندن و دبی از موفق ترین کنسرت هایی بود که بیشتر سازهای ابداعی محمدرضا شجریان در آن استفاده شد.
دعای ربنای استاد شجریان
دعای ربنا یکی از آثار ماندگار محمدرضا شجریان است که در سال ۱۳۵۸ از رادیو پخش شد و به عنوان یکی از برنامه های ثابت ماه رمضان قرار گرفت.
نمی شود به ماه رمضان فکر کرد و صحبتی از ربنای شجریان به میان نیاورد. دعای «ربنا» با صدای محمد رضا شجریان یکی از مشهورترین و محبوب ترین آثار اوست که سال ها مهمان سفره های افطار ایرانیان در ماه رمضان بود.
ربنای «محمد رضا شجریان» که شامل ۴ دعا از آیات قرآن است که همه با عبارت ربّنا آغاز می‌شوند، روز سه شنبه ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۶ به عنوان یکی از میراث ناملموس فرهنگی کشور به ثبت ملی رسید.
«ربنا» در تیرماه سال ۱۳۵۸ ضبط گردیده و به چنان اثر ستودنی و تکرار نشدنی تبدیل شد که برای مدت ۳۰ سال، در لیست برنامه‌های اصلی رادیو و تلویزیون ایران در ماه رمضان قرار گرفت.
«امیر هوشنگ ابتهاج» (متخلص به ه. الف. سایه)، شاعر معاصر ایران، از ربنای استاد شجریان به عنوان «اثری غیر زمینی» و «شاهکار بزرگ شجریان» یاد می کند.
«راغب مصطفی غلوش»، از قاریان پر آوازه مصری، هم که در سفرش به ایران ربنای محمد رضا شجریان را شنیده بود، تصمیم گرفت تا از ربنای استاد شجریان الگوبرداری کرده و اثری جدید خلق کند، اما او پس از مدتی عنوان کرد که خواندن ربنای شجریان کاری دشوار است و هر خواننده ای از پس آن بر نمی آید.
خالی از لطف نیست که بدانید محمد رضا شجریان پس از وفات پدرش یک مجموعه تلاوت قرآن در قالب دو سی دی جداگانه به نام های « به یاد پدر ۱» و «به یاد پدر ۲» در سال ۱۳۷۸ منتشر کرد. این مجموعه شامل تلاوت سوره های مختلفی مانند «قصص»، «انعام»، «فجر» و… بود. شایان ذکر است که او برای یادبود پدرش، دعای ربنا را در مجموعه به یاد پدر ۲ اضافه کرد. علاوه بر این، استاد شجریان پس از فوت مادرش در سال ۸۴، در مراسم ختم او «دعای ربنا» را پس از مدت ها بازخوانی کرد.
برای این که اطلاعات بیشتری از زندگی سراسر موفقیت خسروی آواز ایران بدست آورید، “پاسخ از ما“ را دنبال کنید.
آخرین فعالیت های هنری محمدرضا شجریان
در اواخر دهه ۸۰، شرکت دل آواز، آلبوم های «بی تو به سر نمی شود» ، «فریاد» ، «هم نوا با بم»، «جام تهی»، «ساز خاموش»، «سرود مهر»، «غوغای عشق بازان»، «آه باران»،«رندان مست» و «کنسرت محمدرضا شجریان و گروه آوا» را منتشر کرد.
در ابتدای سال ۹۰، آلبوم صوتی «مرغ خوش خوان» و دو آلبوم تصویری از کنسرت های محمدرضا شجریان با همراهی گروه شهناز روانه بازار شد.
پس از انتشار این آلبوم ها، همکاری موقتی میان «محمدرضا شجریان» و «برادران پورناظری» صورت گرفت. حاصل این همکاری انتشار آلبوم «رنگ های تعالی» بوده است.
در ۱۲ فروردین سال ۱۳۹۵، گروه شهناز و محمدرضا شجریان کنسرتی جهانی با عنوان«سرگشتگان عشق» برگزار نمودند. این کنسرت شامل قطعاتی از «سعید فرج پوری» (آهنگساز نامدار ایرانی) و «مجید درخشانی» (آهنگساز مطرح و نوازنده چیره دست تار) می‌شد. این قطعات براساس اشعاری از«مولانا»، «حافظ»، «سعدی»، «بابا طاهر»،«حسین منزوی»، «سایه»، «فریدون مشیری» و «سیمین بهبهانی» ساخته شده اند.
چند ماه بعد، آلبوم« طریق عشق» در ۵ مهرماه ۱۳۹۵ با خوانندگی «محمد رضا شجریان»، آهنگسازی «پرویز مشکاتیان» و اجرای «گروه عارف» منتشر شد.
«طریق عشق »دارای ۱۰ قطعه زیبا به نام های «پیش‌درآمد افشاری»، «تکنوازی سنتور»، «سنتور و آواز»، «چهارمضراب، دل‌انگیز»، «تار و آواز»، «تصنیف دل مجنون»، «نی و آواز»، «کمانچه و آواز»، «تصنیف» و «تصنیف جان جهان» می باشد.
البته ناگفته نماند قطعات آلبوم «طریق عشق» مربوط به کنسرتی می شود که استاد شجریان در سال ۶۷ به همراه «گروه عارف» در پاریس اجرا کرده بود.
پس از گذشت سال ها، قطعات اجرا شده در این کنسرت در آلبوم «طریق عشق» منتشر شدند و در دسترس عموم قرار گرفتند. مراسم رونمایی از «طریق عشق» با صدای استاد شجریان در مهرماه ۱۳۹۵ در تالار وحدت برگزار شد. مجری این مراسم «پرویز پرستویی»، بازیگر مشهور سینما و تلویزیون ایران، بود.
در این مراسم، «پرویز پرستویی» در خصوص آلبوم «طریق عشق» این چنین گفت: «به طریق عشق گوش بسپارید و تفاوت فلز و طلا را لمس کنید… قرار است از آلبومی رونمایی شود که هنوز منتشر نشده، پرفروش شده است».
آخرین آلبوم منتشر شده از دردانه آواز سنتی، شجریان، آلبوم «خراسانیات» است. ضبط استودیویی «خراسانیات» به سال ۱۳۶۵ بر می گردد، اما در نهایت، این آلبوم بعد از گذشت سه دهه، در بیستم اسفند ماه ۱۳۹۸، در بازار موسیقی ایران عرضه شد.
این آلبوم اثر مشترک «محمدرضا شجریان» و زنده یاد «پرویز مشکاتیان» است. آلبوم خراسانیات شامل هفت قطعه به نام های «مقدمه کاروانیان»، «گفتی که ممیر و چهارمضراب»، «زلفای قِجِری»، «قطعه خزان»، «تکنوازی سنتور»، «ساز و آواز دشتستانی» و «یقین دِرُم» است که اکثرا حال و هوایی خراسانی دارند.
«شجریان» و «مشکاتیان» هر دو اهل دیار خراسان هستند و به خاطر علاقه شان به معرفی موسیقی زادگاه خود به زبانی امروزی تر، به فکر تولید آلبوم «خراسانیات» افتادند.
به جز اشعار آواز «خراسانیات»، بقیه اشعار این آلبوم از مجموعه ای برگرفته شده که «ملک‌الشعرا بهار» با لهجه خراسانی سروده و در پایان دیوانش نیز آورده است.
از نظر زمانی، «خراسانیات» اولین آلبومی بود که از موسیقی منطقه خراسان الهام می گرفت. بعد از آلبوم «خراسانیات»، در سال ۱۳۷۷، «محمد رضا شجریان» در آلبوم «شب سکوت کویر» نیز سعی کرد تا باری دیگر به معرفی موسیقی خراسان بپردازد.
«کیهان کلهر» هم که آهنگسازی «شب، سکوت، کویر» را بر عهده گرفته بود، تمام تلاش خود را به کار گرفت تا با استفاده از سازهای معروف آن منطقه (دوتار، دهل، سرنا و قوشمه)، بهره گیری از برخی از نوازندگان نامی آن ناحیه مانند «حاج قربان سلیمانی» و «علیرضا سلیمانی» (دوتار)، «علی آبچوری» (قوشمه) و «حسین ببی» (دایره) و همچنین ترکیب این نواخته‌ها با سازهای ملی، اثری ماندگار و شنیدنی از خود به جای بگذارد.
سازهای ابداعی محمدرضا شجریان
محمدرضا شجریان یکی از اساتید برجسته موسیقی ایران است و مبدع چندین ساز می باشد. این سازها در اردیبهشت سال ۱۳۹۰ در نمایشگاه شهر تهران به نمایش گذاشته شد. از جمله این سازها میتوان به «صراحی»، «شهر آشوب» ، «ساغر» ، «کرشمه» ، «سبو» و غیره اشاره نمود.
البته ابداع این سازها با انتقادهای مختلفی از سوی برخی هنرمندان همراه بود و در یکی از همایش های موسیقی که افرادی مانند جلال ذوالفنون، جمال سماواتی، حسین علیزاده، داریوش طلایی و سایر افراد در آن حضور داشتند، سازهای ابداعی محمدرضا شجریان مورد انتقاد قرار گرفت.
محتوای کاری محمدرضا شجریان
محمدرضا شجریان در بیشتر آهنگ ها و تصنیف هایی که اجرا کرده، از اشعار شاعران معروف و به نام ایرانی بهره برده که از جمله این شاعران می توان به سعدی، مولانا، حافظ، باباطاهر، خیام و عطار اشاره نمود.
البته در برخی از تصنیف های مشهور استاد شجریان شعر نو نیما یوشیج، فریدون مشیری، سهراب سپهری، شفیعی کدکنی، مهدی اخوان ثالث و هوشنگ ابتهاج قابل مشاهده است.
یکی از آثار محمدرضا شجریان به گزیده ای از رباعیات خیام با صدای خودش و رباعی خوانی احمد شاملو اختصاص یافته که شهرت بسیار زیادی دارد.
دعای ربنای محمدرضا شجریان یکی دیگر از آثار به نام و محبوب اوست که همه ساله در ماه رمضان از تلویزیون پخش می شود.
روحیه کاوشگر محمد رضا شجریان
داریوش پیر نیاکان (آهنگساز، نوازنده تار و پژوهشگر موسیقی) و محمد رضا شجریان بیشتر از ۲۵ سال در اجراهای مختلف با یکدیگر همکاری داشته اند.
آنها تجربه تولید هفت آلبوم مشترک به نام های «آسمان عشق»، «سرو چمان»، «پیام نسیم»، «دل مجنون»، «یاد ایام»، «رسوای دل» و «آرام جان» را نیز با یکدیگر دارند.
داریوش پیر نیاکان به واسطه دوستی دیرینه اش با استاد شجریان، شناخت خوبی نسبت به روحیات او دارد. با توجه به این رفاقت چندین ساله و همچنین خاطرات مشترکشان، پیر نیاکان یکی از مهمترین ویژگی های محمد رضا شجریان را روحیه جست و جو گری و کنجکاوی او می داند و می گوید:
«تقریبا سالی سه ماه از این ٢۵سالی را که به واسطه کنسرت ها در کشورهای دیگر سفر کردیم، با هم زیر یک سقف زندگی کردیم. بارزترین ویژگی شجریان جست‌وجوگری و کنجکاوی‌اش بود. این‌طور نبود که بگوید خواننده گلها هستم با پرویز یاحقی، جلیل شهناز، بدیعی، کسایی و موزیسین‌های مهم کار کردم و دیگر بس است. خیر. او وقتی می‌شنید استادانی مثل دادبه، عبدالله خان دوامی یا برومند هم هستند، می‌گفت باید نزد آنها بروم تا ببینم چه می‌گویند و یاد بگیرم».
علاوه بر این، در خصوص روحیه جستجوگری شجریان، پیر نیاکان خاطره ای از سال های پیش را بیان می کند:
«زمانی که شجریان در خانه ایران زمین در شهرک غرب زندگی می‌کرد، برای کارهای جدیدی که ساخته بودیم، هر روز عصر برای تمرین به آنجا می‌رفتم. یک روز که رسیدم، به من گفت که داریوش امروز نان پخته ام، بیا بیین چطور است؟ دیدم و گفتم بد نیست، اما با نان خوب فاصله دارد.
فردا دوباره پخت، اما هنوز دلخواه نبود. شجریان تا ١٠روز نان پخت و روز دهم نانی پخته بود که تا به‌حال مثل آن را نخورده بودم. یک بار که با هم به موزه تاریخ طبیعی واشنگتن رفته بودیم، در آکواریوم موزه مار بوآی بزرگی توجه ما را جلب کرد، ایستادیم و نگاه کردیم.
من خسته شدم و خواستم که بروم، اما شجریان چند ساعتی آنجا نشست تا مار بوآ تکان بخورد. سرانجام هم مار تکان خورد و او توانست از آن لحظه فیلم بگیرد. او در همه کارهایش چنین روحیه‌ای داشت…».
سایر فعالیت های محمدرضا شجریان
۱- استعدادی درخشان در زمینه تلاوت قرآن
محمدرضا شجریان از دوران کودکی در زمینه تلاوت قرآن استعداد بالایی داشت و پدرش مهدی شجریان (قاری قرآن) از این موضوع باخبر بود. او در سن ۱۲ سالگی و برای اولین بار به تلاوت قرآن در رادیو مشهد پرداخت. این فعالیت محمد رضا تا پیش از مهاجرتش به تهران ادامه داشت.
عدم موافقت پدر شجریان با آوازخوانی و مذهبی بودن خانواده باعث شد تا او با نام مستعار به مدت ۴ سال فعالیت های رادیویی خود را ادامه دهد. پس از ملاقات محمدرضا و احمد عبادی، که یکی از نوازنده های مشهور تار بود، پدرش راضی به فعالیت او شد.
محمدرضا در کنار فعالیت هایی که در زمینه موسیقی داشت، از تلاوت قرآن نیز دریغ نمی کرد و در پی تلاش های مستمری که انجام داد، موفق به دریافت رتبه یک مسابقات تلاوت کشوری شد.
در یکی از مسابقات جهانی تلاوت قرآن که در مالزی برگزار می شد، محمدرضا شجریان بدون هماهنگی قبلی و نداشتن تمرین، به جای یکی از قاریان ایرانی وارد مسابقه شد و رتبه دوم جهان را بدست آورد.
محمدرضا شجریان دعای ربنا را (چهار آیه قرآنی که با ربنا شروع می شود) با صدای زیبا و ملکوتیش در سال ۱۳۵۸ اجرا نمود. دعای ربنا به همراه مناجات مثنوی افشاری به مدت ۳۰ سال به یکی از برنامه های ثابت ماه رمضان تبدیل شده بود.
شجریان دارای دو مجموعه تلاوت قرآنی است که به یاد پدرش آنها را اجرا نموده و شامل سوره‌های قصص، انعام، فجر، بلد، فتح و نمل می باشد.
۲- علاقه به خوشنویسی
محمدرضا شجریان به دلیل علاقه زیاد و مهارت بالایی که در زمینه خوشنویسی داشت، با شرکت در کلاس های خوشنویسی ابراهیم بوذری و حسین میرخانی به یادگیری خط نستعلیق پرداخت. تلاش های فراوان وی در زمینه فراگیری مهارت خوشنویسی منجر به دریافت درجه ممتاز خط نستعلیق شد.
آثار خطاطی محمدرضا شجریان و تعدادی از خوشنویسان معاصر در سال ۱۳۸۹ در تالار وحدت شهر تهران به نمایش گذارده شد که با استقبال نسبتا خوبی هم از سوی مردم مواجه گردید.
۳- باغ هنر بم
همان گونه که پیشتر نیز اشاره شد، محمدرضا شجریان پس از بروز زلزله بم در دی ماه سال ۸۲، برای کمک و همدردی با مردم این شهر تعدادی کنسرت در شهر تهران برگزار نمود. استاد شجریان درآمد حاصل از این کنسرت ها را به ایجاد باغ هنر در این شهر اختصاص داد.
این بنای هنری در جنوب غربی شهر بم با مساحتی در حدود ۷ هزار مترمربع طراحی شد. در این بناآن بخش های مختلفی مانند سالن اجتماعات، مدرسه موسیقی، گالری های مختلف، کتابخانه ها، واحدهای فرهنگی و هنری در آن تعبیه شده بود.
در طراحی این بنا، از مفاهیم معماری بومی و اصیل ایران استفاده شده و هدف اصلی از ساخت آن، ایجاد روحیه ای تازه در مردم و همچنین افزایش شادی و نشاط آنها بوده است.
البته روند ساخت این باغ هنری به کندی پیش می رفت و به دلیل عدم همکاری مسئولین مربوطه، محمدرضا شجریان ساخت این پروژه را به طور رسمی به شورای شهر منطقه واگذار نمود.
سرانجام، بعد از سپری شدن ۱۶ سال از شروع پروژه، روز پنج شنبه ۱۳ دی ماه ۱۳۹۷، باغ هنر بم با حضور تعدادی از هنرمندان صاحب نام و شناخته شده موسیقی و سایر هنرها افتتاح شد.
از جمله هنرمندانی که در این مراسم حضور داشتند، می توان به حسین علیزاده (نوازنده مطرح موسیقی ایرانی)، حسام الدین سراج (خواننده موسیقی سنتی)، بهزاد فراهانی (بازیگر) و محمد شمس لنگرودی (شاعر و نویسنده) اشاره کرد.
جوایز و افتخارات
✔ نامزد دریافت ۲ جایزه گرمی (معتبرترین جایزه موسیقی در آمریکا)
✔ دریافت عنوان «خسروی آواز ایران» از سوی مردم ایران
✔ دریافت جایزه پیکاسو از سوی سازمان یونسکو در سال ۱۳۷۸
✔ دریافت نشان موتزارت از سوی سازمان یونسکو در سال ۲۰۰۶
✔ قرارگرفتن در میان مهمترین خوانندگان جهان از سوی روزنامه ونکوورسان
✔ دریافت عنوان پرآوازه ترین هنرمند موسیقی اصیل ایرانی از سوی سایت انجمن آسیا
✔ معرفی محمدرضا شجریان به عنوان یکی از ۵۰ صدای برتر جهان از سوی رادیو عمومی ملی در سال ۲۰۱۰
✔ تغییر نام بلوار فلامک جنوبی شهر تهران به نام محمدرضا شجریان در فروردین ۱۳۹۸
✔ دریافت جایزه ویژه «خداوندگار موسیقی» از سوی جشنواره موسیقی بنیاد آقاخان در فروردین ۱۳۹۸ ـ این جایزه توسط مژگان شجریان به نیابت از پدرش دریافت شد.
✔ دریافت نشان عالی هنر برای صلح از سوی «جشنواره بین‌المللی هنر برای صلح» در سال ۱۳۹۶
✔ دریافت نشان شوالیه ملی لیاقت از سوی سفارت فرانسه در تهران در ۲ تیر ۱۳۹۳
✔ دریافت «جایزه بیتا» از سوی بیتا دریاباری در مراسم سومین سال بزرگداشت ادب و هنر پارسی در ۲۸ آبان ۱۳۸۹
آثاری که درباره محمدرضا شجریان نوشته شده‌اند:
۱- راز مانا
۲- هزار گلخانه آواز
۳- خسرو خوبان
۴- نغمه های سیاوش
۵- سروش مردم، زندگی و اندیشه های استاد محمدرضا شجریان
۶- طیف نهایی، گزیده گفتگوها و گفتارهای استاد محمدرضا شجریان و نقد و نظرهایی درباره او و آثارش
در اینجا، برای اینکه به یاد داشته باشیم که صدای شجریان تا ابد در حافظه ما ماندگار خواهد بود، توجه تان را جلب میکنم تا به تماشای ویدیوی تصنیف ماندگار و زیبای استاد شجریان به نام «مرغ سحر» بنشینید.
درگذشت استاد محمدرضا شجریان
«استاد شجریان»، خسروی خوبان و استاد مسلم آواز، که مدتی طولانی با بیماری سرطان دست و پنجه نرم می کرد، در تاریخ ۱۷ مهرماه ۱۳۹۹ در بیمارستان جم تهران درگذشت.
«محمد رضا شجریان» در ۱۴ مهر به دلیل شرایط عمومی قلبی و ریوی و تنفسی ناپایدار و افت سطح هوشیاری، افت فشار خون و پلاکت در بخش مراقبت های ویژه بستری شده بود که در نهایت سه روز بعد در ۱۷ مهرماه آسمانی شد.
پیش تر، «خداوندگار موسیقی سنتی ایران»، شجریان، در ۲۵ مرداد ماه سال جاری به علت افت سطح هوشیاری و شوک سپتیک در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان جم بستری شده بود و در نهایت، پس از ۹ روز بستری شدن، از آنجا مرخص شده و به منزل برگشته بود.
او در بهمن ماه سال ۱۳۹۸ نیز به دلیل بروز اختلالات ریوی ناشی از بیماری قلبی در بیمارستان جم بستری شده بود. البته در روز جمعه دوم اسفند ماه ۹۸ «همایون شجریان»، فرزند استاد شجریان، با انتشار تصویری از نمایشگر علایم حیاتی پدر خود، مردم را از نگرانی در آورد.
گر چه «خسروی آواز ایران» از میان ما رفته، اما یاد و خاطره اش همیشه در ذهن ما ماندگار خواهد ماند. روحش شاد و یادش گرامی.
واکنش هنرمندان به درگذشت محمد رضا شجریان
خبر ناگوار درگذشت «استاد شجریان» واکنش های زیادی را از جانب هنرمندان مختلف در پی داشت که در ادامه به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد:
«همایون شجریان»، پسر استاد، نخستین فردی بود که به خبر مرگ «محمد رضا شجریان» واکنش نشان داد. او در این باره نوشت:
«خاک پای مردم ایران به دیدار معشوق پرواز کرد.»
«مژگان شجریان»، دختر استاد که خودش خواننده آواز سنتی ایرانی نیز می باشد، در پیام تسلیت خود بیان کرد:
«صدای تاریخ، پناه مردم ایران زمین رفت.»
«کیهان کلهر»، آهنگساز و نوازنده چیره دست کمانچه ایرانی، نیز نسبت به این خبر ناگوار این چنین واکنش نشان داد:
«جان از تن آواز رفت.»
«علیرضا قربانی»، خواننده مطرح موسیقی سنتی ایرانی، نیز در صفحه اینستاگرام خودش نوشت:
«تو که نازنده بالا دلربایی
تو که بی سرمه چشمون سرمه سایی
تو که مشکین دو گیسو در قفایی
به مو گویی که سرگردون چرایی
استاد شجریان عزیز همیشه در قلبمان باقی خواهی ماند.»
«شهرام ناظری»، شوالیه آواز ایران، در پیامی ویدیویی تصنیف مرغ سحر «محمد رضا شجریان» را خواند.
و سپس، در خطاب به مردم ایران عنوان کرد:
«محمد رضا شجریان رفتنی نیست. او برای همیشه تاریخ جاوید و زنده است.»
«کوروش یغمایی»، خواننده و آهنگساز پیشکسوت ایرانی، بعد از اعلام خبر جانسوز مرگ «خسروی خوبان» این چنین گفت:
«برای درگذشت محمدرضا شجریان، آوازخوان توانای موزیک سنتی ایران، به سوگ می‌نشینم. همچنین، برای خانواده گرامی ایشان آرزوی شکیبایی و آرامش دارم.»
«اصغر فرهادی»، کارگردان ایرانی برنده جایزه اسکار، هم در پیامی تسلیت خود نسبت به خبر فوت «استاد شجریان» این گونه واکنش نشان داد:
«با تمام وجود غمگینم. محبوب قلب های ایرانیان جهان را ترک کرد. صدای آسمانی اش، نام نیک پر احترامش و آزادگی ستایش برانگیزش با وجود بدخواهی دشمنان حقیرش، در تاریخ این سرزمین برای همیشه درخشان باقی خواهد ماند.»
بازتاب خبر درگذشت محمدرضا شجریان در رسانه‌های معتبر دنیا
خبر درگذشت «استاد شجریان» علاوه بر رسانه های ایرانی، در رسانه های معتبر جهان مانند «گاردین»، «وال استریت ژورنال» و «فرانس ۲۴» نیز بازتاب پیدا کرد.
روزنامه «گاردین» خبر درگذشت «استاد شجریان» را پوشش داد و در خبر خود به صدای متمایز «محمد رضا شجریان» اشاره کرد. علاوه بر این، در «خبر گاردین» عنوان شد که «شجریان» مسیر خوانندگی خود را از کودکی با قرآن خواندن آغاز کرده است.
نشریه «وال استریت ژورنال» هم در مورد فوت محمد رضا شجریان این چنین نوشت:
«محمد رضا شجریان، مظهر موسیقی ایرانی، در سن ۸۰ سالگی در گذشت.»
شبکه خبری «فرانس۲۴» هم که از عنوان «خواننده اسطوره‌ای ایران» برای مورد خطاب قرار دادن «محمدرضا شجریان» استفاده کرده بود، درباره درگذشت «استاد آواز ایرانی» عنوان کرد:
«شجریان که تجسم موسیقی سنتی و کلاسیک در ایران بود پس از نبردی طولانی با سرطان از دنیا رفت.»
اگر مایل هستید تا دوستان یا آشنایانتان در مورد زندگی استاد شجریان اطلاعات بیشتری داشته باشند، این مطلب را در رسانه های اجتماعی با آنها به اشتراک بگذارید.
در پایان، اگر آهنگ خاصی از محمد رضا شجریان را دوست دارید یا اینکه خاطره خاصی از آهنگ های او دارید، در بخش نظرات، آن را با ما در میان بگذارید.
شما می توانید سری به قسمت های مختلف سایت «پاسخ از ما» بزنید و از موضوعات متنوعی بهره مند شوید.
بخش زندگی افراد موفق در پاسخ از ما نیز به صورت تخصصی به «بررسی زندگی نامه افراد موفق» می پردازد و سعی کرده تا با واکاوی فراز و نشیب های دوران این شخصیت های مشهور، به تمام افراد کمک کند تا برای پیشرفت و موفقیت از شیوه زندگی این افراد تاثیرگذار الهام بگیرند.
اطلاعاتتون راجع به اخرین البوم استاد اشتباس
اخرین البوم استاد خراسانیات است
لطفا اصلاح کنید
جناب باغستانی عزیز
ممنون از دقت نظر شما
آخرین آلبوم استاد شجریان اصلاح شد.
استاد شجریان بسیار فروتن هستند. ممنون از معرفی این شخص بزرگ. لطفا در آینده، باز هم افراد موفق ایرانی را معرفی بنمایید.
خسرو عزیز
ممنون از این که نظرتان را به اشتراک گذاشتید. حتما. می توانید بیوگرافی موسیقیدان مطرح ایرانی دیگری را هم در مقاله بیوگرافی رامین جوادی مطالعه بفرمایید.
زمانی که شایعه فوت استاد شجریان را شنیدم، بسیار غمگین شدم. امیدوارم که همیشه سلامت باشند. ایشان برای حفظ نام ایران، کمتر از فردوسی مایه نگذاشتند.
پریسای عزیز
ممنون که نظرتان را با پاسخ از ما به اشتراک گذاشتید. بله. درست هست. می توانید در مقاله فردوسی، ناجی بزرگ زبان پارسی از این شاعر بزرگ بیشتر اطلاعات کسب منید.
ممنون از مقاله خوبتان. ایشان از بزرگان موسیقی ایران هستند که در جهان هم بسیار شناخته شده اند. متاسفانه مدنی است که استاد شجریان دوباره بستری شده اند. حتی می گویند که ایشان به کما رفته اند. امیدوارم باز هم شایعه باشد.
جناب ضیافت عزیز
سپاسگذاریم که نظر خود را با پاسخ از ما به اشتراک گذاشتید.
حال عمومی استاد شجریان مساعد اعلام شده و در حال حاظر شرایطشان ثابت اعلام شده است. امید که خسرو آواز ایران دوباره سلامتی اش را به دست بیاورد.
درسته که می گن استاد شجریان دوباره بستری شدن؟
عسل عزیز
ممنون از اینکه نگرانی خود را با پاسخ از ما به اشتراک گذاشتید. بله. متاسفانه استاد شجریان دوباره بستری شده اند. حتی دوباره شایعه مرگ ایشان اعلام شد اما بلافاصله تکذیب شد. در حال حاظر حال عمومی ایشان مساعد گزارش شده است. امیدواریم که حال ایشان هرچه سریعتر رو به بهبود رود.
من امروز با ربنای استاد شجریان گریه کردم و منو برد به کودکیم پای سفره افطار. این مرد بخشی از تاریخ ماست. بخشی از وجود ما؛ خداوند روحش رو قرین رحمت و آرامش الهی قرار بده.