درحالی که عده بسیاری از افراد اعتقاد دارند که وضعیت سلامتی قلبی افراد بهداشت و سلامتی عمومی و طول عمر آنها را مشخص می کند، باید گفت که ریه ها نیز مانند قلب نقش بسیار مهمی در سلامت و طول عمر انسان دارد. ریه ها از طریق تامین و جذب اکسیژن عملکرد و طول عمر انسان را تحت تاثیر قرار می دهند. نفس کشیدن یکی از کارهای حیاتی بدن می باشد که از لحظه ای که متولد می شویم تا لحظه ای که از دنیا می رویم همراه و همدم ماست. حجم و ظرفیت ریه از عواملی هستند که بر روی عملکرد و سلامت ریه فرد تاثیر می گذارند.
در واقع، این دو مورد از اصطلاحات پزشکی هستند که مقدار هوا در ریه های فرد را در درجات مختلف دم و بازدم نشان می دهند. هر چه سن فرد بالاتر می رود، ظرفیت و عملکرد ریه او به تدریج کاهش می یابد؛ این مسئله از ۲۰ سالگی آغاز می شود.
با این وجود، خوشبختانه راه هایی وجود دارد که با استفاده از آن ها می توان ظرفیت ریه را بهبود بخشید و سلامت آن را بالا برد. در ادامه این مطلب از «پاسخ از ما» عواملی که می تواند به سلامت ریه کمک کنند و همچنین خوراکی هایی را معرفی می کنیم که مصرف آن ها برای ریه مفید یا مضر هستند.
عوامل کمک کننده برای داشتن ریه های سالم
از مصرف سیگار خودداری کنید
برای داشتن ریه های سالم از مصرف سیگار خودداری کنید. دود سیگار می تواند مجرای تنفسی شما را باریک و ملتهب کند و سبب دشوار شدن نفس کشیدن تان شود.
در نتیجه التهاب مجرای تنفسی و تنفس دشوار، ریه های شما تحریک می شود و سرفه های آزار دهنده خواهید داشت. مصرف سیگار با گذشت زمان بافت های ریه را نیز زخم کرده و از بین می برد. همچنین، عامل اصلی سرطان ریه و بیماری انسداد مزمن ریوی همین سیگار کشیدن است.
غلظت گاز رادون موجود در منزل تان را اندازه گیری کنید
برای تشخیص وجود گاز رادون در منزل خود آزمایش رادون را انجام دهید. اورانیوم طبیعی در سنگ، خاک و آب تجزیه می شود و باعث به وجود آمدن گاز رادون می گردد. گاز رادون بدون بو و نامرئی است و دومین علت اساسی سرطان ریه به شمار می آید.
این گاز از طریق شکاف ها و سوراخ های کف، دیوارها، اطراف لوله کشی و سیم های برق وارد خانه می شود. وقتی نفس می کشیم، ذرات رادیواکتیو به ریه ها آسیب می رسانند. از طریق انجام تست رادون می توانید متوجه شوید آیا مقدار زیادی گاز رادون در منزل شما وجود دارد یا خیر؟
فرش هایتان را پاکیزه و تمیز نگه دارید
فرش های خود را جاروبرقی بکشید و هر سال آن ها را با بخارشوی نظافت کنید. فرش هایتان را به طور مرتب تمیز کنید، چرا که نظافت منظم آنها سبب می شود که گرد و خاک، لکه ها و کثیفی هایی مثل مدفوع سوسک که ممکن است وارد هوا و ریه های شما شوند از بین بروند. باید توجه داشت که حتی مواد شیمیایی مورد استفاده برای دوخت و تهیه فرش هم ممکن است موجب ایجاد مشکلات ریوی شود. در صورتی که نمی توانید به طور مرتب جارو برقی بکشید، کف پوش های سخت و مناسبی مانند کاشی و چوب را انتخاب کنید که تمیز نگه داشتن آنها بسیار آسان است.
ورزش کنید و یا حداقل فعالیت بدنی داشته باشید
شاید بارها شنیده باشید که ورزش کردن به سلامت قلب کمک می کند، اما باید بدانید علاوه بر این، ورزش برای داشتن ریه های سالم نیز مفید است. ورزش کردن حتی گاهی می تواند علائم برخی از بیماری های مزمن ریوی را به تدریج بهبود بخشد.
فعالیت های بسیاری مانند باشگاه رفتن، پیاده روی، دویدن و به طور منظم تنیس بازی کردن می تواند به سلامت ریه های شما کمک کند.
توجه داشته باشید که در صورت داشتن مشکلات تنفسی، قبل از شروع برنامه ورزشی خود با پزشکتان صحبت کنید و از توصیه های او استفاده کنید.
وسایل منزل خود را بررسی کنید
لازم است وسایل منزل خود را هر از گاهی چک کنید که مشکلی نداشته باشند، زیرا اگر اجاق گازتان روشن مانده باشد، ماده شیمیایی به نام اکسید نیتروژن تولید می شود. سوزندان چوب، روغن، زغال سنگ و نفت سفید نیز باعث به وجود آمدن این ماده می شود. اکسید نیتروژن می تواند باعث التهاب ریه و در نتیجه سرفه، خس خس سینه و آسم شود. با توجه به این موضوع، اجاق های آشپزی و بخاری ها را چک کنید و مطمئن شوید اجاق گازتان درست نصب شده باشد و در صورت وجود اشکال به سرعت آن ها را تعمیر کنید.
سوسک ها را از محل زندگی خود دور کنید
مدفوع و تکه های بدن سوسک بر روی زمین، ملحفه، پتو و مبلمان شما به گرد و غبار تبدیل می شود. این گرد و غبار وقتی در هوا پخش شود، می تواند باعث ایجاد آلرژی و سایر مشکلات ریوی شود. همچنین، اگر کودکان سن پایین در معرض این نوع گرد و غبار قرار بگیرند، احتمال ابتلای آن ها به آسم وجود دارد. برای جلوگیری از این مشکلات بهتر است سعی کنید خانه خود و به خصوص فرش ها و پارچه های موجود در منزلتان را تمیز و خشک نگه دارید و همینطور از شر حشرات موذی خلاص شوید.
تا حد امکان دستگاه رطوبت ساز خود را تمیز نگه دارید
دستگاه رطوبت ساز خود را تمیز کنید. این دستگاه رطوبت را وارد هوا می کند تا بتوانید تنفس راحت تری داشته باشید. در صورت تمیز نکردن دستگاه ممکن است قارچ در هوا ایجاد شود و در نتیجه ریه های شما دچار آلودگی و التهاب شوند. با توجه به این موارد، تغییر فیلترها و انجام تعمیرات منظم دستگاه رطوبت ساز و سیستم های گرمایش و سرمایش هوا برای سلامت ریه ها بسیار مهم هستند.
به اندازه کافی آب بنوشید
یک پوشش مخاطی نازک در داخل ریه های شما وجود دارد. اگر در طول روز به میزان کافی آب بنوشید، این پوشش مخاطی همچنان نازک می ماند و در نتیجه ریه ها می توانند کار خود را به نحو بهتری انجام دهند.
به طور دقیق تر، نوشیدن آب کافی در طول روز برای سلامتی ریه و سایر اعضای بدنتان بسیار مفید است. آب جریان خون را در داخل ریه ها حفظ می کند و سبب می شود ریه ها با ظرفیت کامل به فعالیت بپردازند. آبرسانی مناسب بدن به خصوص در بیماران مبتلا به بیماری انسداد مزمن ریوی بسیار اهمیت دارد، زیرا این موضوع باعث دفع مخاط ریه ها با سرفه می شود که می تواند سبب ناراحتی و مشکلات تنفسی شود.
تمرینات تنفسی انجام دهید
با استفاده از تمرینات تنفسی هوای قدیمی خارج می شود و هوای جدید جایگزین آن می شود. تمرینات تنفسی برای بهبود ریه ها به خصوص در بیماران مبتلا به آسم و بیماری انسدادی مزمن ریوی سودمند و مطلوب است. متخصصان توانبخشی ریوی که در زمینه انجام این گونه تمرینات آموزش لازم را دیده اند می توانند راهنمای خوبی برای انجام صحیح این تمرینات باشند. در ادامه دو نمونه از تمرینات تنفسی معرفی می شود که می توانید ۵ تا ۱۰ دقیقه یا ۳ تا ۴ بار در روز آن ها را انجام دهید.
تنفس لب غنچه ای (Pursed-lip Breathing)
در ابتدا صاف بنشینید و عضلات گردن و شانه خود را شل کنید. سپس، دهان خود را ببندید و به مدت ۲ ثانیه از راه بینی به آرامی نفس بکشید. بعد از آن، لب های خود را به صورت جمع شده و آنها را به حالت غنچه ای درآورید و عمل بازدم را از طریق آن انجام دهید.
در بهترین شکل زمان عمل بازدم باید دو برابر عمل دم باشد؛ مثلا اگر عمل دم ۲ ثانیه باشد عمل بازدم را ۴ ثانیه ادامه دهید. تنفس لب غنچه ای می تواند برای افرادی که فعالیت بدنی کمی دارند و عضلات تنفسی خود را تمرین نمی دهند مفید باشد.
تنفس شمارشی (Numbered Breathing)
تنفس شمارشی به مرور زمان می تواند ظرفیت ریه را افزایش دهد. برای انجام این تمرین تنفسی، ابتدا به صورت ایستاده قرار بگیرید و چشمان خود را ببندید. یک نفس عمیق بکشید تا تمام هوا از ریه هایتان خارج شود. یک نفس عمیق دیگر بکشید و عدد ۱ را در ذهنتان مجسم کنید، نفس را برای چند ثانیه نگه دارید و سپس آن را آزاد کنید. دوباره تنفس کنید و شماره ۲ را در ذهن مجسم کنید و سپس نفس خود را رها کنید. این کار را ادامه دهید تا به شماره ۸ برسید.
دستان خود را به طور منظم بشویید
عفونت های مجاری تنفسی مانند سرماخوردگی می تواند وارد ریه های فرد شوند و سلامت او را دچار مشکل کنند. شستن دست ها با آب و صابون سبب دور کردن میکروب ها از بدن و محافظت از آن می شود.
مسواک بزنید
سعی کنید در طول شبانه روز دوبار مسواک بزنید و سالی دو بار به دندانپزشک مراجعه کنید.
کیفیت هوای داخل منزلتان را بهبود ببخشید
هوای منزل خود را در حالت مطلوب نگه دارید. اگر در شهر زندگی می کنید بدانید که آلودگی هوا اجتناب ناپذیر است. حتی آلودگی های کوتاه مدت هم می توانند بر ریه های شما تاثیر بگذارند، اما برای بهبود هوای خانه راهکارهایی نیز وجود دارد.
تمیز نگه داشتن خانه می تواند گرد و غبار را از بین ببرد. با توجه به نوع گیاهان خانگی، نگهداری از آن ها می تواند باعث ایجاد هوای تازه شود. در روزهایی که آلودگی کم است، پنجره ها را باز کنید.
بیرون رفتن در هوای آلوده نیز برای همه افراد نامناسب است. پس زمانی که سطح آلودگی هوا بالاست، ماندن در خانه ایمن تر است. در چنین شرایطی کودکان، بزرگسالان بالای ۶۵ سال و افراد بیمار باید مراقبت بیشتری را مد نظر قرار دهند.
بیشتر بخندید
خندیدن، هوای درون ریه ها را افزایش می دهد و همینطور یک تمرین خوب برای عضلات شکم است. خندیدن نیز مانند ورزش، دویدن و تمرینات تنفسی هوای قدیمی را پاک می کند و فضای بیشتری را برای هوای تازه ایجاد می کند.
موسیقی بنوازید یا آواز بخوانید
نواختن سازهای بادی یا آواز خواندن از جمله کارهایی هستند که می توانند ظرفیت ریه شما را بالا ببرند و قدرت دیافراگم شما را بهبود ببخشند. لازم نیست حتما در زمینه نواختن سازهای بادی یا آوازخوانی حرفه ای باشید. به هر صورت اجرای شما می تواند عملی مفید برای ریه هایتان باشد.
چکاپ های منظم انجام دهید
بررسی کامل و منظم سلامتی بدن روش خوبی برای تشخیص بیماری هایی است که از کنترل فرد خارج هستند. این موضوع به خصوص در مورد بیماری های ریوی اهمیت بالایی دارد، زیرا ممکن است در این موارد تا مدت ها علائم واضح و مشخصی مشاهده نشود. هر تغییری در نحوه تنفس تان مشاهد کردید، آن را با پزشک خود در میان بگذارید. پزشک ریه های شما را بررسی می کند و ممکن است آزمایشاتی را تجویز کنند تا از وضعیت بدن خود مطلع شوید.
رژیم غذایی سالم و متعادلی داشته باشید
برای این که ریه شما عملکرد خوبی داشته باشد، انواع غذاها از هر گروه غذایی را مصرف کنید. میوه ها و سبزیجات نیز می توانند برای بدن بسیار مفید باشند. از جمله غذاهایی که مصرف آن برای سلامت ریه مفید هستند می توان به غذاهای پر فیبری مانند تمشک، نخود، عدس و لوبیا اشاره کرد. مصرف همه این خوراکی های دارای میزان بالای فیبر برای ریه بسیار سودمند می باشد.
اسپاگتی، گندم سبوس دار، گلابی و کلم بروکلی نیز از زمره غذاهای سرشار از فیبر مفید برای ریه هستند. طبق تحقیقات افرادی که فیبر بیشتری مصرف می کنند ریه های بهتری نسبت به کسانی دارند که فیبر مصرف نمی کنند. در کنار مصرف این غذاها از مصرف دخانیات نیز باید اجتناب کرد.
مواد غذایی مفید برای ریه
قهوه صبحگاهی
خبری خوب برای دوستدارن قهوه: یک فنجان قهوه صبحگاهی می تواند برای ریه ها مفید باشد. طبق تحقیقات بین ریه های سالم و مصرف قهوه ارتباط وجود دارد. این موضوع می تواند به دلیل کافئین موجود در قهوه باشد که خاصیت ضد التهابی دارد و یا به خاطر پلی فنول های موجود در آن باشد که هم خاصیت آنتی اکسیدانی دارند و هم ضد التهاب هستند.
تحقیقات همچنین نشان می دهد که مصرف قهوه ممکن است سبب بهبود عملکرد ریه و محافظت از آن در برابر بیماری های تنفسی شود. کافئین به باز شدن رگ های خونی کمک می کند و حداقل در کوتاه مدت می تواند در کاهش علائم بیماری آسم سودمند باشد.
غلات کامل
مصرف غلات کامل برای ریه ها بسیار عالی است. غلات شامل برنج قهوه ای، نان گندم سبوس دار، ماکارونی سبوس دار، جو دو سر، کینوا می شود. غذاهای سبوس دار علاوه بر اینکه حاوی فیبر زیادی هستند و خاصیت آنتی اکسیدانی و ضد التهاب دارند، حاوی ویتامین E، سلنیوم و اسیدهای چرب ضروری نیز هستند که برای سلامت ریه بسیار مناسب و مطلوب می باشند. از طرف دیگر، غلات تصفیه شده مانند آرد سفید و برنج سفید بسیاری از مواد مغذی خود را در هنگام آسیاب کردن از دست می دهند.
سیب
مصرف سیب سبب کاهش خطر ابتلا به آسم و سرطان ریه می شود. این خاصیت سیب ممکن است به دلیل غلظت بالای آنتی اکسیدان موجود در سیب از جمله فلاونوئیدها و ویتامین C باشد.
زغال اخته و توت فرنگی
میوه هایی مانند زغال اخته و توت فرنگی حاوی یک نوع فلاونوئید به نام آنتوسیانین هستند که هم به این میوه ها رنگ می دهد و هم مانند یک آنتی اکسیدان قوی عمل می کند. بر طبق تحقیقات این رنگدانه می تواند روند ضعیف تر شدن طبیعی ریه ها در هنگام افزایش سن را کند نماید. بر طبق یکی از تحقیقات، مردان مسنی که حداقل دو بار در هفته زغال اخته می خورند نسبت به کسانی که زغال اخته کمتری مصرف می کنند، عملکرد ریه شان ضعف کمتری دارد.
گردو
گردو حاوی اسید چرب امگا ۳ است و مصرف آن می تواند برای بیماران مبتلا به آسم و سایر مشکلات تنفسی مفید باشد. در واقع اسیدهای چرب امگا ۳ از جمله مواد مغذی ضدالتهابی می باشند که در برابر بیماری های التهابی از بدن محافظت می کنند.
زنجبیل
یکی دیگر از مواد غذایی ضد التهاب زنجبیل است که موجب سم زدایی بدن هم می شود. زنجبیل می تواند آلودگی های درون ریه را از بین ببرد. این ماده غذایی در رفع احتقان، رفع انسداد مجاری تنفسی، بهبود گردش خون در ریه ها و به طور کلی در سلامت ریه نیز موثر است.
سبزیجات
سبزیجات یکی دیگر از مواد غذایی است که مصرف آن می تواند احتمال ابتلا به سرطان ریه را کاهش دهد. طبق یکی از مطالعات، استفاده از سبزیجات چینی در این مورد بسیار کمک کننده است، زیرا سرشار از کاروتنوئید هستند که نوعی آنتی اکسیدان محسوب می شود.
لبنیات
بر اساس پژوهش ها محصولات لبنی مانند شیر، پنیر، ماست و… می تواند در صورت ابتلا فرد به سرطان ریه، احتمال مرگ و میر را کاهش دهد. در صورتی که نسبت به لبنیات حساسیت نداشته باشید، مصرف آن ها می تواند التهابات بدن را از بین ببرد. همچنین در صورت داشتن آسم یا سایر مشکلات ریوی مصرف لبنیات می تواند تولید مخاط را کاهش دهد.
گوجه فرنگی
گوجه فرنگی به عنوان یک ماده غذایی سرشار از لیکوپن است که در سلامت ریه بسیار موثر می باشد. مصرف گوجه فرنگی و مشتقات آن مانند آب گوجه فرنگی می تواند التهاب مجاری تنفسی را در هنگام بیماری آسم بهبود بخشد و در صورت ابتلا به بیماری انسداد ریوی مزمن احتمال مرگ را کاهش دهد. لیکوپن از کاهش عملکرد ریه در بزرگسالان جوان تر نیز جلوگیری می کند. حتی افرادی که در گذشته سیگار می کشیدند هم می توانند از این مزایا بهره مند شوند.
آب
آب مهمترین و پرفایده ترین نوشیدنی برای بدن است و مصرف آن بهترین راه برای دفع سموم از بدن است. از آن جایی که ریه های خشک مستعد تحریک و التهاب هستند، برای آبرسانی خوب به بدن لازم است روزانه ۶ تا ۸ لیوان آب بنوشید.
برای مطالعه بیشتر میتوانید مقاله نوشیدن ۸لیوان آب در روز را مطالعه نمایید.
مواد غذایی مضر برای ریه
گوشت های فرآوری شده
مطالعات نشان می دهد که بین مصرف گوشت های فرآوری شده و عملکرد بدتر ریه ارتباط وجود دارد. از نظر محققان نیتریت های موجود در گوشت های فرآوری شده سبب التهاب در ریه می شوند. بیکن، ژامبون و سوسیس از جمله گوشت های فرآوری شده محسوب می شوند.
نوشیدنی های الکلی
مصرف زیاد الکل برای کبد و ریه زیان آور است. در صورتی که به آسم مبتلا باشید، سولفیت های موجود در الکل علائم آسم را تشدید می کند و اتانول نیز سلول های ریه را تحت تاثیر قرار می دهد. مصرف زیاد این نوع نوشیدنی ها می تواند موجب ابتلای شما به ذات الریه و سایر مشکلات ریوی شود. بر طبق نظر متخصصان مصرف این نوشیدنی ها توصیه نمی شود، اما در صورت مصرف بهتر است حد تعادل رعایت شود.
نمک
اگر چه استفاده از نمک سبب طعم دار شدن غذا می شود، اما مصرف زیاد آن مشکلات ریوی را افزایش می دهد. افرادی که نمک زیادی می خورند نسبت به کسانی که کمتر نمک مصرف می کنند بیشتر در معرض ابتلا به برونشیت طولانی مدت هستند. همچنین رژیم غذایی حاوی مقادیر بالای سدیم، علائم آسم را تشدید کرده و وضع شما را بدتر می کند. اگر بتوانید برای چند هفته مصرف نمک را کم کنید ممکن است عملکرد ریه شما بهتر از قبل شود.
توانایی تنفس بدون مشکل یکی از موارد حیاتی و ضروری برای بدن هر انسانی می باشد. برای حفظ سلامت و بهبود ظرفیت ریه های خود به تمام موارد و نکات اساسی لازم توجه داشته باشید و به آن ها عمل کنید. به یاد داشته باشید قبل از انجام هر تمرین ورزشی یا تنفسی حتما با پزشک خود مشورت کنید. افرادی که مشکلات زمینه ای مانند بیماری مزمن ریوی دارند، حتما باید پزشک را در جریان فعالیت های خود قرار دهند و توصیه های لازم را جدی بگیرند و به آن ها عمل کنند تا به نتایج مطلوب برسند.
